هپاتیت C را جدی بگیرید؛ خطر ابتلا به سیروز و سرطان کبد
هپاتیت C، عفونتی است که توسط ویروس هپاتیت C (HCV) ایجاد میشود و کبد انسان را مختل میکند. هپاتیت به معنای تورم کبد است و ویروس عامل آن، به سلولهای این عضو حیاتی بدن حمله میکند.
نکاتی که این مقاله به خواهد پرداخت عبارتند از:
- Hepatitis C چیست و چگونه به وجود می آید؟
- مراحل هپاتیت C به چه صورت است؟
- خطرساز ترین عوامل در هپاتیت C کدامند؟
- علائم هپاتیت C چیست؟
- دلایل اصلی ایجاد هپاتیت C چیست؟
- آیا هپاتیت C قابل درمان است؟
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی تمام علل، عوامل و درمانهای این بیماری مزمن کبدی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
هپاتیت C
هپاتیت C یک عفونت کبدی است که توسط ویروس هپاتیت C (HCV) ایجاد میشود. هپاتیت C از طریق تماس با خون فرد آلوده منتقل میشود. امروزه بیشتر افراد با استفاده از سوزنهای مشترک یا سایر تجهیزاتی که برای تهیه و تزریق مواد استفاده میشود، به ویروس هپاتیت C مبتلا میشوند.
برای برخی افراد، Hepatitis C یک بیماری کوتاهمدت است اما برای بیش از نیمی از افرادی که به ویروس هپاتیت C مبتلا میشوند، به یک عفونت طولانیمدت و مزمن تبدیل میشود.
هپاتیت C مزمن میتواند منجر به مشکلات سلامتی جدی و حتی تهدیدکننده زندگی مانند سیروز و سرطان کبد شود. افراد مبتلا به هپاتیت C مزمن اغلب علائمی ندارند و احساس بیماری نمیکنند.
بیشتر بخوانید: غذاهای بدون چربی برای کبد چرب در توقف و درمان کبد چرب موثر هستند؟
هنگامی که علائم ظاهر میشوند، معمولا نشانه نوع پیشرفته بیماری کبدی هستند. هیچ واکسنی برای Hepatitis C وجود ندارد. بهترین راه برای پیشگیری از هپاتیت C پرهیز از رفتارهایی است که میتواند باعث گسترش بیماریهای عفونی شود، به ویژه تزریق مواد مخدر.
انجام آزمایش برای هپاتیت C از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا درمانها میتوانند اکثر افراد مبتلا به هپاتیت C را در 8 تا 12 هفته درمان کنند. تا همین اواخر، درمان هپاتیت C نیاز به تزریق هفتگی و داروهای خوراکی داشت که بسیاری از افراد مبتلا به HCV به دلیل سایر مشکلات سلامتی یا عوارض جانبی غیرقابلقبول، نمیتوانستند از آنها استفاده کنند.
اما خوشبختانه این روند در حال تغییر است. امروزه، HCV مزمن معمولا با داروهای خوراکی که به مدت دو تا شش ماه هر روز مصرف میشوند، قابلدرمان است. بااینحال، حدود نیمی از افراد مبتلا به HCV نمیدانند که آلوده هستند، چرا که در حال حاضر علائمی ندارند و ظهور این علائم ممکن است دههها طول بکشد.
به همین دلیل، نهاد پیشگیری از بیماریهای ایالات متحده توصیه میکند که همه بزرگسالان 18 تا 79 ساله، حتی آنهایی که علائم یا بیماری شناخته شده کبدی ندارند، از نظر Hepatitis C غربالگری شوند.
بزرگترین گروه در معرض خطر شامل تمام افرادی است که بین سالهای 1945 و 1965 متولد شدهاند. جمعیتی که 5 برابر بیشتر از متولدین سالهای دیگر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
بیشتر بخوانید: درمان سیروز کبدی؛ راههای مقابله با تنبلی کبد
انواع هپاتیت C
ویروس Hepatitis C به طرق مختلفی بر افراد تأثیر میگذارد و دارای چندین مرحله است:
1. دوره نهفتگی
این زمان بین اولین مواجهه تا شروع بیماری است و میتواند از 14 تا 80 روز دوام بیاورد اما میانگین آن 45 روز است.
2. هپاتیت C حاد
این مورد یک بیماری کوتاهمدت است که تا 6 ماه اول پس از ورود ویروس به بدن شما ادامه مییابد. پس از آن، برخی از افرادی که آن را دارند، خودبهخود از شر ویروس خلاص میشوند یا آن را از بدنشان پاک میکنند.
بیشتر بخوانید: علائم کبد چرب، علتها و درمان این بیماری مرموز
3. هپاتیت C مزمن
برای اکثر افرادی که به هپاتیت C مبتلا میشوند تا 85درصد موارد، این بیماری به مرحله طولانیمدت (بیشتر از 6 ماه) منتقل میشود. این عفونت مزمن Hepatitis C نامیده میشود و میتواند منجر به مشکلات سلامتی جدی مانند سرطان کبد یا سیروز شود.
4. سیروز
این بیماری منجر به التهاب میشود که بهمرورزمان سلولهای سالم کبد شما را با بافت اسکار جایگزین میکند. معمولاً حدود 20 تا 30 سال طول میکشد تا این اتفاق بیفتد، اما در صورت نوشیدن الکل یا ابتلا به HIV ؛ میتواند سریعتر رخ دهد.
بیشتر بخوانید: ۹ درمان خانگی کبد چرب؛ از قهوه تا رژیم غذایی مدیترانهای
5. سرطان کبد
سیروز، سرطان کبد را بدتر میکند یا ریسک ابتلا به آن را افزایش میدهد. آزمایشهای منظم بسیار اهمیت دارند زیرا معمولاً در مراحل اولیه هیچ علامتی وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب با روش پزشکی و خانگی و تغییر سبک زندگی
علائم Hepatitis C
عفونت طولانیمدت با ویروس Hepatitis C به عنوان هپاتیت C مزمن شناخته میشود. هپاتیت C مزمن معمولاً یک عفونت بی صدا برای سالهای طولانی است؛ تا زمانی که این ویروس به اندازه کافی به کبد آسیب برساند و علائم و نشانههای بیماری کبدی را ایجاد کند.
علائم و نشانههای شایع و کلی آن عبارتند از:
- شخص به راحتی خونریزی میکند
- فرد به راحتی کبود میشود
- خستگی
- اشتهای کم
- تغییر رنگ یعنی زرد شدن پوست و چشم (یرقان)
- ادرار تیرهرنگ
- خارش پوست
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- تورم در پاها
- کاهش وزن
- گیجی، خوابآلودگی و مشکل در تکلم (آنسفالوپاتی کبدی)
- مشکلات عروق خونی و ایجاد علائم روی پوست
بیشتر بخوانید: داروهايي كه برای کبد مضر هستند
هر عفونت مزمن هپاتیت C با یک مرحله حاد شروع میشود. هپاتیت C حاد معمولا تشخیص داده نمیشود زیرا به ندرت علائم ایجاد میکند. در صورت وجود علائم و نشانهها احتمالا زردی همراه با خستگی، حالت تهوع، تب و درد عضلانی نیز با آن همراه است.
علائم حاد، یک تا سه ماه پس از قرارگرفتن در معرض ویروس ظاهر میشود و دو هفته تا سه ماه طول میکشد. عفونت حاد Hepatitis C همیشه مزمن نمیشود. برخی از افراد پس از مرحله حاد، HCV را از بدن خود پاک میکنند، نتیجهای که به عنوان پاکسازی خودبهخودی ویروسی شناخته میشود.
در مطالعات انجام شده روی افراد مبتلا به HCV حاد، میزان پاکسازی خودبهخودی ویروس از 15% تا 25% متغیر است. هپاتیت C حاد نیز به خوبی به درمان ضدویروسی پاسخ میدهد.
بیشتر بخوانید: کبد| انواع بیماری کبد| علت تا درمان
علائم حاد این بیماری به صورتهای زیر هستند:
- تجمع مایع در حفره شکم (آسیت) یا پاها (ادم)
- سنگ کیسه صفرا
- مغز به خوبی کار نمیکند (آنسفالوپاتی)
- نارسایی کلیه
- خونریزی و کبودی آسان
- خارش شدید
- ازدستدادن عضلات
- مشکلات حافظه و تمرکز
- رگهای عنکبوتی روی پوست
- استفراغ خون به دلیل خونریزی در قسمت تحتانی مری (واریس مری)
- کاهش وزن
بیشتر بخوانید: هپاتیت ب و مرگ خاموش
علل ایجاد هپاتیت C
عفونت Hepatitis C توسط ویروس هپاتیت C (HCV) ایجاد میشود. عفونت زمانی منتقل میشود که خون آلوده به ویروس وارد جریان خون یک فرد غیرآلوده شود.
در سطح جهانی، HCV به چندین شکل مجزا وجود دارد که به عنوان ژنوتیپ شناخته میشوند. هفت ژنوتیپ مجزای HCV و بیش از 67 زیرگروه شناسایی شده است. شایعترین ژنوتیپ HCV در ایالات متحده نوع یک است.
اگرچه Hepatitis C مزمن بدون توجه به ژنوتیپ ویروس عفونی یک دوره مشابه را دنبال میکند، اما توصیههای درمانی بسته به ژنوتیپ ویروسی متفاوت است. حدود 2.4 میلیون نفر در ایالات متحده به این بیماری مبتلا هستند.
مشکل اینجاست که این بیماری علائم کمی ایجاد میکند بنابراین اکثر مبتلایان نمیدانند که دچار این عارضه شدهاند. هیچکدام از انواع ویروس هپاتیت، جدیتر از سایرین نیستند اما هر نوع، پاسخ متفاوتی به درمان میدهد.
بیشتر بخوانید: انواع هپاتیت A تا E و بهترین روشهای پیشگیری از ابتلا
عوامل خطرساز در ارتباط با هپاتیت C
- به اشتراک گذاشتن داروهای تزریقی و سوزن
- داشتن رابطه جنسی خارج از ازدواج
- ابتلا به HIV
- استفاده از سوزنهای عفونی
- تولد؛ مادر میتواند آن را به فرزند منتقل کند
- وسایل مراقبت شخصی مانند مسواک، تیغ و ناخنگیر
- خالکوبی یا سوراخ کردن بدن با وسایل غیراسترلیزه
بیشتر بخوانید: سینوزیت مزمن؛ علائم، تشخیص و راهکارهای خانگی برای درمان
شما در حالات زیر به هپاتیت C مبتلا نمیشوید یا آن را منتقل نمیکنید:
- شیردهی مگر اینکه نوک سینهها ترکخورده و خونریزی داشته باشند
- سرفه کردن
- در آغوش گرفتن
- دستدادن
- بوسیدن
- نیش پشه
- ظروف غذای مشترک
- اشتراک غذا یا نوشیدنی
- عطسه کردن
بیشتر بخوانید: کم خونی یا آنمی؛ بیماری شایع در کودکی و بزرگسالی را بشناسید و درمان کنید
عوارض هپاتیت C
عفونت هپاتیت C که در طول سالیان متمادی ادامه مییابد میتواند عوارض قابلتوجهی ایجاد کند، برخی از این عوارض عبارتند از:
سیروز
پس از چندین دهه عفونت Hepatitis C، امکان دارد که سیروز رخ دهد. زخم در کبد، عملکرد کبد را دشوار میکند.
سرطان کبد
تعداد کمی از افراد مبتلا به عفونت هپاتیت C احتمال دارد به سرطان کبد مبتلا شوند.
نارسایی کبد
سیروز پیشرفته میتواند باعث ازکارافتادن کبد شما شود.
بیشتر بخوانید: کاهش پلاکت خون و ارتباط آن با کرونا ویروس + ۹ علت ترومبوسیتوپنی
پیشگیری از هپاتیت C
با رعایت اقدامات احتیاطی زیر، از خود در مقابل عفونت Hepatitis C محافظت کنید:
- استفاده از داروهای غیرقانونی و مواد مخدر را متوقف کنید، به خصوص اگر آنها را تزریق میکنید. اگر از داروهای غیرقانونی و مواد مخدر استفاده میکنید، از متخصصان کمک بخواهید
- برای سوراخ کردن اندامهای مختلف بدن و خالکوبی احتیاط کنید. اگر میخواهید پیرسینگ یا خالکوبی انجام دهید، به دنبال یک مکان معتبر باشید. از قبل در مورد نحوه تمیزکردن تجهیزات سؤال بپرسید. مطمئن شوید که کارکنان از سوزنهای استریل استفاده میکنند. اگر کارمندان به سؤالات شما پاسخ نمیدهند، به دنبال فروشگاه دیگری بگردید
- از رابطه جنسی خارج از ازدواج خودداری کنید. درگیر رابطه جنسی محافظت نشده نباشید. انتقال جنسی بین زن و شوهر ممکن است رخ دهد اما خطر آن کم است
بیشتر بخوانید: مالاریا و هر چیزی که باید در مورد آن بدانید| علائم، درمان و پیشگیری
نکات مهم در ارتباط با هپاتیت C
در سراسر جهان، تخمین زده میشود که 58 میلیون نفر به عفونت مزمن ویروس هپاتیت C مبتلا هستند و حدود 1.5 میلیون عفونت جدید نیز در هر سال رخ میدهد. سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که در سال 2019، تقریبا 290 هزار نفر بر اثر هپاتیت C جان خود را ازدستدادهاند که بیشتر آنها به دلیل سیروز و کارسینوم سلولی کبدی (سرطان اولیه کبد) بودهاند.
داروهای ضدویروسی میتوانند بیش از 95 درصد از افراد مبتلا به عفونت Hepatitis C را درمان کنند اما دسترسی به تشخیص و درمان کم است. همانطور که گفتیم، در حال حاضر هیچ واکسن موثری علیه هپاتیت C وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: واکسن پلی ساکارید و تاثیر آن در پیشگیری از عفونتهای کشنده
تشخیص هپاتیت C
پزشکان با بررسی خون شما موارد زیر را شروع میکنند:
آنتیبادیهای ضد HCV
این آنتیبادیها، پروتئینهایی هستند که بدن شما با یافتن ویروس هپاتیت C در خون شما میسازد. آنها معمولاً حدود 12 هفته پس از عفونت ظاهر میشوند.
معمولاً چند روز تا یک هفته طول میکشد تا نتایج به دست آید، اگرچه آزمایش سریع در برخی مکانها در دسترس است. نتایج میتواند به شکل زیر باشد:
-
نتیجه منفی
این نتیجه ممکن است به این معنی باشد که شما Hepatitis C ندارید. اگر در 6 ماه گذشته در معرض ویروس قرار گرفتهاید، باید دوباره آزمایش بدهید.
-
نتیجه مثبت
این بدان معناست که شما آنتیبادیهای هپاتیت C دارید و در مقطعی آلوده شدهاید. برای اطمینان به آزمایش دیگری نیاز دارید. اگر آزمایش آنتیبادی شما مثبت باشد، این آزمایش را دریافت خواهید کرد:
-
HCV RNA:
این آزمایش تعداد ذرات RNA ویروسی (ماده ژنتیکی از ویروس هپاتیت) را در خون شما اندازهگیری میکند. آنها معمولاً 1-2 هفته پس از آلوده شدن ظاهر میشوند.
نتایج میتواند شامل موارد زیر باشد:
- منفی: شما Hepatitis C ندارید
- مثبت: شما در حال حاضر Hepatitis C دارید
همچنین شاید نیاز به اقدامات زیر شود:
بیشتر بخوانید: برونشیت یک بیماری تنفسی شایع در بین افراد مختلف، حتی کودکان
تستهای عملکرد کبد:
این آزمایش سطح پروتئینها و آنزیمها را اندازهگیری میکند که معمولاً ۷ تا ۸ هفته پس از آلوده شدن افزایش مییابد. همانطور که کبد آسیب میبیند، آنزیمها به جریان خون نشت میکنند.
بااینحال سطح آنزیم بیمار میتواند طبیعی باشد اما همچنان هپاتیت C داشته باشد.
درمان هپاتیت C
اگر Hepatitis C حاد دارید، هیچ درمان دائمی وجود ندارد. اگر هپاتیت C شما به یک عفونت مزمن هپاتیت C تبدیل شود، چندین دارو وجود دارد.
اینترفرون، پگین اینترفرون و ریباویرین درمانهای اصلی هپاتیت C بودند. آنها میتوانند عوارض جانبی مانند خستگی، علائم مشابه آنفولانزا، کمخونی، بثورات پوستی، اضطراب خفیف، افسردگی، حالت تهوع و اسهال ایجاد کنند.
اکنون به احتمال زیاد یکی از این داروها را دریافت خواهید کرد:
- الباسویرگرازوپرویر؛ این قرص که یکبار در روز مصرف میشود، بیماری را در 97 درصد از افراد تحت درمان، درمان کرده است.
- گلکاپرویرپیبرنتاسویر؛ این قرص روزانه چرخه درمانی کوتاهتری به مدت 8 هفته برای بیماران بزرگسال مبتلا به انواع HCV که سیروز نداشته و قبلا نیز درمان نشدهاند، ارائه میدهد. درمان برای افرادی که در مرحله دیگر بیماری هستند، طولانیتر است. دوز تجویز شده برای این دارو روزانه 3 قرص است.
- Ledipasvir-sofosbuvir : این قرص یکبار در روز بیماری را در اکثر افراد در عرض 8-12 هفته درمان میکند.
- Ombitasvir-paritaprevir-dasabuvir-ritonavir: این درمان ترکیبی از قرصها است؛ دو قرص را هرکدام یکبار در روز و قرص دیگر را دو بار در روز و همراه غذا مصرف میکنید. مصرف این دارو را برای 12 تا 24 هفته ادامه خواهید داد.
- Ombitasvir-paritaprevir- ritonavir : این قرص را احتمالاً همراه با ریباویرین از طریق خوراکی مصرف خواهید کرد.
- Elbasvir/grazoprevir and sofosbuvir: این قرص را هر روز در ساعت معینی همراه با غذا مصرف کنید. شما باید آن را همراه با ریباویرین یا اینترفرون مصرف کنید و احتمالاً 12 تا 24 هفته از آن استفاده خواهید کرد.
- Sofosbuvir-velpatasvir : این قرص روزانه که معمولا به مدت 12 هفته مصرف میکنید، باید بیماری شما را درمان کند.
- Sofosbuvir-velpatasvir-voxilaprevir : این ترکیب برای درمان بزرگسالان مبتلا به HCV مزمن، بدون سیروز یا سیروز جبران شده (مرحلهای از بیماری که علائم ندارد) که قبلاً درمانهای خاصی داشتهاند، تأیید شده است.
بیشتر بخوانید: بیماری گریوز و علت پدیار شدن آن به همراه انواع درمانهای موجود
عوارض جانبی داروهای هپاتیت C چیست؟
شایعترین عوارض جانبی داروهای هپاتیت C به دارو بستگی دارد و شامل موارد زیر است:
- علائم شبیه آنفولانزا
- راش
- خستگی
- ریزش مو
- سردرد
- مشکل در تمرکز
- عصبی بودن
- افسردگی
بیشتر بخوانید: بیماری لوپوس؛ از علائم پوستی تا آسیب به مفاصل، کلیه، مغز، قلب و ریه
سوالاتی که میتوانید در ارتباط با هپاتیت C از پزشک بپرسید
هنگامی که به پزشک مراجعه میکنید، شاید بخواهید برای بهدستآوردن اطلاعات موردنیاز برای مدیریت هپاتیت C خود سوالاتی بپرسید. اگر میتوانید، از یکی از اعضای خانواده یا دوست خود بخواهید که یادداشتبرداری کند. میتوانید سوالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- به چه نوع آزمایشاتی نیاز خواهم داشت؟
- آیا دارویی وجود دارد که کمک کنده باشد؟
- عوارض جانبی داروهای تجویزی چیست؟
- چگونه بفهمم چه زمانی باید دوباره با پزشک تماس بگیرم؟
- چقدر میتوانم ورزش کنم و آیا رابطه جنسی بیضرر است؟
- از کدام داروها اجتناب کنم؟
- برای جلوگیری از بدتر شدن بیماری چه کنم؟
- چگونه میتوانم از سرایت هپاتیت C به دیگران جلوگیری کنم؟
- آیا اعضای خانواده من در خطر ابتلا به هپاتیت C هستند؟
- آیا باید علیه سایر انواع هپاتیت واکسینه شوم؟
- چگونه از وضعیت کبد من آگاه خواهید شد؟
بیشتر بخوانید: ذات الریه یا پنومونی؛ از علائم خطرناک تا درمانهای خانگی سینه پهلو
یادداشت پایانی
هپاتیت C یک عفونت ویروسی است که کبد را ملتهب کرده و گاهی نیز منجر به آسیب جدی به کبد میگردد. ویروس هپاتیت C (HCV) از طریق خون آلوده پخش میشود.
بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت C هیچ علائمی ندارند. اما بین 2 هفته تا 6 ماه پس از ورود ویروس به جریان خون، میتوانید علائم زیر را مشاهده کنید:
- ادرار تیره
- تب
- خستگی
- زردی (بیماری که باعث زردی چشم و پوست و همچنین تیره شدن ادرار میشود)
- درد مفاصل
- ازدستدادن اشتها
- حالت تهوع
- دلدرد
- استفراغ
علائم هپاتیت C معمولا 2 تا 12 هفته طول میکشد.
خطر عفونت هپاتیت C در شما افزایش مییابد اگر:
- در کادر مراقبتهای بهداشتی هستید که در معرض خون آلوده قرار گرفته است؛ اگر سوزن عفونی پوست شما را سوراخ کند احتمالا انتقال ویروس اتفاق بیفتد
- تا به حال مواد مخدر غیرقانونی تزریق یا استنشاق کرده باشید
- HIV داشته باشند
- سوراخ کردن یا خالکوبی در محیطی غیربهداشتی با استفاده از تجهیزات غیراستریل
- درمانهای همودیالیز را برای مدت طولانی دریافت کرده باشید
- نوزادی که از زنی با عفونت هپاتیت C به دنیا بیاید
- گذراندن مدت طولانی در زندان
حدود 75 تا 85 درصد از افرادی که ویروس این بیماری را دارند به یک عفونت طولانیمدت به نام هپاتیت C مزمن مبتلا میشوند.
اگر این بیماری درمان نشود، میتواند منجر به موارد زیر شود:
- سیروز یا زخم کبد
- سرطان کبد
- نارسایی کبد
هیچ واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C وجود ندارد. برای جلوگیری از ابتلا به ویروس:
- هر بار که رابطه جنسی دارید از کاندوم لاتکس استفاده کنید
- وسایل شخصی مانند تیغ را به اشتراک نگذارید
- هنگام تزریق مواد مخدر از سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات مشترک استفاده نشود
- در صورت انجام خالکوبی، سوراخ کردن بدن یا مانیکور مراقب باشید
در صورت رعایت نکات بهداشتی که در این مقاله عنوان کردیم، ریسک ابتلا به هپاتیت C تا حد بسیار زیادی کاهش مییابد. سپاس از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.