مالاریا و هر چیزی که باید در مورد آن بدانید| علائم، درمان و پیشگیری
مالاریا یک بیماری عفونی است که از طریق نیش پشه آلوده به انگل پلاسمودیوم به انسان منتقل می‌شود. روند انتقال این بیماری به این صورت است که وقتی یک پشه، بیمار مبتلا به مالاریا را نیش می‌زند، به این انگل آلوده می‌شود. در این حالت این پشه با نیش زدن هر فرد سالم دیگری می‌تواند او را به این بیماری مبتلا کند.
بعد از آلوده شدن، این انگل از طریق خون به کبد رفته و در آنجا رشد می‌کند و سپس به خون برمی‌گردد. با برگشت دوباره انگل به خون علائم بیماری بروز می‌کنند. از علائم آن می‌توان به تب و لرز، شکم‌درد، اسهال، احساس بیماری، دردهای عضلانی و مشکل در تنفس اشاره کرد.
در صورت بروز این علائم بیمار باید سریعا برای درمان اقدام کند، زیرا عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند باعث مرگ شود. باید گفت که درمان مالاریا ساده بوده و با استفاده از داروهای خاصی انجام می‌شود. در صورتی که درمان به موقع و کامل انجام شود، می‌توان به طور کامل آن را از بین برد و حتی از عوارض آن جلوگیری کرد.
باید اشاره کرد که پزشکان در کنار درمان، روی اقدامات پیشگیرانه آن نیز تاکید زیادی دارند. با استفاده از یکسری اقدامات می‌توان در هنگام سفر به مناطقی که احتمال ابتلا به بیماری در آنجا زیاد است، از آن جلوگیری کرد.
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی کامل بیماری مالاریا می‌پردازیم، با ما همراه باشید:
مالاریا چیست؟
یک عفونت جدی است که توسط پشه آلوده به یک انگل به نام پلاسمودیوم (Plasmodium) به انسان منتقل می‌شود. این بیماری اگر به سرعت تشخیص و درمان نشود، می‌تواند خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.
باید گفت که این بیماری مسری نبوده و افراد نمی‌توانند آن را به هم منتقل کنند.
بیشتر بخوانید: واکسن پلی ساکارید و تاثیر آن در پیشگیری از عفونت‌های کشنده
چه چیزی باعث مالاریا می‌شود؟
همان‌طور که گفته شد مالاریا توسط انگل پلاسمودیوم ایجاد می‌شود. این انگل می‌تواند از طریق نیش پشه‌های آلوده به افراد منتقل شود.
5 نوع مختلف از انگل پلاسمودیوم وجود دارد که باعث ایجاد این بیماری در انسان می‌شوند. آن‌ها در نقاط مختلفی از جهان موجود بوده (اما در مناطق خاصی همپوشانی دارند) و از نظر شدت عفونت متفاوت هستند.
باید اشاره کرد که همه عفونت‌های مالاریا علائم مشابه داشته و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارند. تشخیص نوع آن به تنهایی از روی علائم ممکن نیست.
بیشتر بخوانید : برونشیت یک بیماری تنفسی شایع در بین افراد مختلف، حتی کودکان
نحوه انتشار مالاریا
انگل پلاسمودیوم توسط پشه‌ها منتقل می‌شود که به این پشه‌ها، پشه‌های شب گزنده می‌گویند، زیرا معمولا بین غروب و طلوع خورشید نیش می‌زنند. لازم به ذکر است که این بیماری نمی‌تواند مستقیما از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
هنگامی که پشه آلوده فردی را نیش می‌زند، انگل وارد خون او شده و به سمت کبد می‌رود. این انگل در کبد روزها تا هفته‌ها می‌ماند و خود را در آنجا تکثیر می‌کند. وقتی مجددا به خون وارد می‌شود، زمانی است که علائم بروز می‌کنند و بیمار نیاز به درمان فوری دارد.
اگرچه بسیار نادر است، اما مالاریا می‌تواند از طریق تزریق خون و سوزن‌های مشترک از فرد مبتلا به عفونت به افراد دیگر سرایت کند.
بیشتر بخوانید: بیماری گریوز و علت پدیار شدن آن به همراه انواع درمان‌های موجود
بیماری مالاریا در کدام کشورها شایع‌تر است؟
این عفونت در نقاط خاصی از جهان که آب و هوای گرمسیری دارند بسیار شایع است. از این مناطق می‌توان موارد زیر را نام برد:
- مناطق وسیعی از آفریقا و آسیا
- آمریکای مرکزی و جنوبی
- جمهوری دومینیکن و هائیتی
- بخش‌هایی از خاورمیانه
- بعضی از جزایر اقیانوس آرام
توجه داشته باشید که این بیماری در بریتانیا یافت نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: کزاز و عوارض تهدید کننده آن برای زندگی + ۵ مرحله مهم
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
برخی افراد در خطر بیشتری قرار دارند، این افراد عبارتند از:
- زنان باردار
- بچه‌های جوان
- افراد بالای 65 سال
- بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- افرادی که طحال ندارند
در مواردی توصیه می‌شود که این افراد حتی در صورت خطر کم، باز هم از داروهای ضدمالاریا استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: بیماری لوپوس؛ از علائم پوستی تا آسیب به مفاصل، کلیه، مغز، قلب و ریه
علائم مالاریا چیست؟
علائم این بیماری مشابه علائم آنفولانزا است و به همین دلیل در مراحل ابتدایی قابل تشخیص نیست.
علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- درجه حرارت بالا، تعریق و لرز
- سردرد و احساس گیجی
- احساس خستگی و خواب آلودگی (به ویژه در کودکان)
- احساس بیمار بودن
- درد شکم و اسهال
- از دست دادن اشتها
- دردهای عضلانی
- زردی پوست یا سفیدی چشم
- گلو درد، سرفه و مشکل در تنفس
این علائم معمولا بین 7 تا 18 روز پس از گزیده شدن توسط یک پشه آلوده ظاهر می‌شوند؛ اما گاهی ماه‌ها و به ندرت سال‌ها پس از سفر بیمار علائمی از خود نشان نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: ذات الریه یا پنومونی؛ از علائم خطرناک تا درمان‌های خانگی سینه پهلو
چگونه از مالاریا جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری موارد زیر را انجام دهید:
- اگر قصد سفر به کشور یا منطقه‌ای را دارید که خطر ابتلا به بیماری در آنجا وجود دارد، قبل از حرکت از یک پزشک عمومی، پرستار، داروساز یا کلینیک مسافرتی راهنمایی بگیرید
- امکان دارد که پزشکان قرص‌های برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری عفونی را تجویز کنند
- از داروهای تجویز شده استفاده کنید (معمولا باید چند روز یا چند هفته قبل از رفتن، تا چند هفته پس از بازگشت، مصرف آن‌ها را ادامه دهید)
- از روش‌های دافع حشرات روی پوست خود استفاده کنید، به ویژه صورت و گردن که با لباس پوشیده نمی‌شوند
- زیر پشه بندهای مخصوص و همراه با حشره‌کش بخوابید
- از لباس‌های آستین بلند و شلوار استفاده کنید (پشه‌ها نمی‌توانند از طریق لباس نیش بزنند)
- به یاد داشته باشید که محصولات دفع حشرات را مرتبا استفاده کنید
از موثرترین مواد دافع حشرات می‌توان محصولات حاوی 50درصد دی اتیل تولوامید (DEET) را نام برد. این محصولات به صورت زیر در دسترس هستند:
- اسپری
- رول
- میله
- کرم‌های مختلف
بیشتر بخوانید : تعریق شبانه در فصول مختلف زنگ خطری برای حضور بیماری‌های دیگر
قرص‌های ضد مالاریا
قرص‌های ضد مالاریا می‌توانند از ابتلا به عفونت مالاریا جلوگیری کنند. مصرف این داروها باید قبل از سفر، حین و بعد از آن ادامه داشته باشند. مدت زمان مصرف این نوع قرص‌ها بستگی به این دارد که کدام قرص استفاده می‌شود.
قرص‌ها از ورود مالاریا به بدن شما جلوگیری نمی‌کنند. با این حال آن‌ها مانع از ایجاد عفونت در بدن می‌شوند و از بیمار شدن شخص جلوگیری خواهند کرد.
توجه داشته باشید که اگر مصرف قرص‌های ضد مالاریا پس از برگشت از سفر (زودتر از موعد مقرر) قطع شوند، ممکن است فرد همچنان مبتلا باشد.
قرص‌های مختلفی برای این بیماری وجود دارد که نوع آن‌ها بر اساس اطلاعات زیر تجویز می‌شوند:
- کجا می‌روید (محل و کشور مقصد)
- سابقه پزشکی خانوادگی
- سابقه پزشکی شخص، از جمله هرگونه حساسیت به دارو
- داروهای مصرفی
- هر گونه مشکلی که در گذشته با داروهای ضد مالاریا داشته‌اید
- سن
- احتمال بارداری
با توجه به این سؤالات باید گفت که داروی مالاریا که مربوط به سفر گذشته است، امکان دارد که برای سفر آینده مناسب نباشد. همچنین نوع داروی که باید مصرف شود، بستگی به این دارد که پشه‌ها در کدام ناحیه حامل انگل هستند. در مواردی انتخاب نوع داروها به مقاومت پشه‌ها و انگل در برابر انواع خاصی از داروهای ضد مالاریا نیز بستگی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید : ۱۲ درمان خانگی زخم دهان و رهایی از دردهای آزار دهنده
انواع اصلی داروهای ضد مالاریا که برای پیشگیری از این بیماری استفاده می‌شوند عبارتند از:
- آتواکون به علاوه پروگوانیل (همچنین به عنوان مالوف محافظت یا مالارون شناخته می‌شود)
- داکسی سایکلین (به آن ویبرامایسین -D نیز می‌گویند)
- مفلوکین (به عنوان لاریم شناخته می‌شود)
بیشتر بخوانید: هپاتیت ب و مرگ خاموش
آیا می‌توان به نوزادان و کودکان داروهای ضد مالاریا داد؟
در جواب به این سؤال باید گفت: بله، اما همه انواع داروهای مالاریا برای آن‌ها مناسب نیستند. کودکان در هر سنی ممکن است مبتلا شوند. همچنین باید گفت که برای کودکان نیز باید در طول سفر از اقدامات پیشگیرانه به صورت ویژه استفاده کرد.
با این حال بعضی از داروهای ضد مالاریا برای کودکان مناسب نیستند. همچنین توجه داشته باشید که دوز داروها بر اساس وزن کودکان مشخص می‌شوند.
نکته دیگر این است که برخی افراد فکر می‌کنند میزان دارویی که از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود، می‌تواند کودک را در برابر مالاریا محافظت کند. این یک اشتباه بزرگ است و باید گفت میزان داروی منتقل شده از مادر به کودک شیرخوار برای محافظت از آن در برابر این بیماری کافی نیست.
بیشتر بخوانید: سرخک| علائم، عوارض و راه‌های پیشگیری از آن را بشناسید
آیا خرید داروهای ضد مالاریا در کشوری که به آن سفر خواهیم کرد، بی‌خطر است؟
خرید دارو در خارج از کشور خطرات خود را دارد. این داروها ممکن است:
- کیفیت پایین به دلیل نحوه تولید داشته باشند
- دارای آلاینده‌های مختلف باشند
- تقلبی باشند
بنابراین توصیه می‌شود که داروها را در کشور خود خریداری کنید. علاوه بر این بعضی از داروهایی که در خارج از کشور فروخته می‌شوند، امکان دارد که نمونه‌های قدیمی باشند. این داروها اثرات و تاثیرگذاری داروهای جدید را ندارند، زیرا داروهای جدیدتر بر اساس پیشرفت‌ها روز دنیای پزشکی ساخته می‌شوند. باید اشاره کرد که شاید این داروها بی‌خطر باشند؛ اما ایمنی کافی را ایجاد نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید: انواع هپاتیت A تا E و بهترین روش‌های پیشگیری از ابتلا
آیا واکسن مالاریا وجود ندارد؟
تلاش‌های زیادی برای تولید واکسن مالاریا در حال انجام است. انگل مالاریا یک ارگانیسم پیچیده با چرخه زندگی پیچیده‌تر دارد. این انگل این توانایی را داشته که با تغییر مداوم سطح خود از سیستم ایمنی بدن فرار کند، بنابراین ساخت واکسن علیه این سطوح مختلف بسیار دشوار است.
علاوه بر این دانشمندان هنوز به طور کامل پاسخ‌های ایمنی پیچیده‌ای را که از انسان در برابر مالاریا محافظت می‌کند، درک نکرده‌اند. با این حال بسیاری از دانشمندان در سراسر جهان در حال کار روی ساخت یک واکسن موثر برای این بیماری هستند.
از آنجایی که روش‌های دیگر مبارزه از جمله داروهای ضد مالاریا، حشره‌کش‌ها و توری‌های خاص موفق به از بین بردن این بیماری نشده‌اند، جستجوی واکسن مالاریا یکی از مهم‌ترین پروژه‌های تحقیقاتی در بهداشت عمومی محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: آنفولانزا را با واکسیناسیون به موقع نابود کنید،تهدیدی برای کودکان و سالمندان
درمان مالاریا
اگر این بیماری به سرعت تشخیص و درمان شود، به طور کامل بهبود پیدا می‌کنید. این موضوع تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که درمان در اسرع وقت انجام شود.
درمان این بیماری در بیمارستان شروع می‌شود تا پزشکان مطمئن شوند که عوارض آن به طور ناگهانی رخ ندهد. برای درمان مالاریا از قرص‌ها و کپسول‌های خاصی استفاده می‌شود و در صورتی که بیمار به شدت مریض باشد آن‌ها را از طریق قطره چکان یا تزریق وریدی به آن تزریق می‌کنند.
توجه داشته باشید که درمان می‌تواند برای چند هفته احساس خستگی و ضعف را در بیمار ایجاد کند.
نوع دارو و مدت زمان مصرف آن به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع مالاریا که بیمار به آن مبتلا شده
- شدت علائم
- مصرف قرص‌های پیشگیری‌کننده ضد مالاریا
- سن بیمار
- بارداری فرد
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری | چگونه به این عفونت مبتلا نشویم؟
عوارض مالاریا چیست؟
مالاریا یکی از بیماری‌های عفونی جدی است که در صورت عدم تشخیص و درمان سریع می‌تواند برای بیمار مبتلا به آن کشنده باشد. عوارض شدید این بیماری در عرض چند ساعت یا چند روز پس از اولین علائم رخ می‌دهند، به همین دلیل نیاز به درمان سریع دارد.
بیشتر بخوانید: تب مالت، به اندازه یک لیوان شیر غیر پاستوریزه نزدیک است
عوارض جدی این بیماری عبارتند از:
کم‌خونی
تخریب گلبول‌های قرمز توسط انگل مالاریا می‌تواند باعث کم‌خونی شدید شود. کم‌خونی وضعیتی است که در آن گلبول‌های قرمز خون قادر به حمل اکسیژن کافی به عضلات و اندام‌های بدن نیستند. این بیماری می‌تواند احساس خواب آلودگی و ضعف را در افراد ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: سل، یک بیماری شایع که اگر درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد
مالاریا مغزی
در موارد نادر می‌تواند بر مغز تاثیر بگذارد. این بیماری به عنوان مالاریا مغزی شناخته می‌شود که باعث تورم مغز شده و گاهی منجر به آسیب دائمی مغز می‌شود. همچنین از دیگر اثرات آن می‌توان به بروز حملات (تشنج) یا کما نیز اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: روش هاي خانگي درمان تبخال
سایر عوارض این بیماری
سایر عوارضی که می‌توانند در نتیجه مالاریا شدید ایجاد شوند عبارتند از:
- نارسایی کبد و یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
- شوک (افت ناگهانی فشارخون)
- ورم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها)
- سندروم زجر تنفسی حاد یا ARDS (acute respiratory distress syndrome)
- قندخون پایین غیرطبیعی (هیپوگلیسمی)
- نارسایی کلیه
- تورم و پارگی طحال
- کم‌آبی بدن
بیشتر بخوانید: کبد| انواع بیماری کبد| علت تا درمان
عوارض مالاریا در بارداری
اگر زنی در دوران بارداری مبتلا شود، خطر ابتلا به عوارض جدی آن عبارتند از:
- زایمان زودرس (تولد نوزاد قبل از هفته 37 بارداری)
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- رشد محدود کودک در رحم
- مرده‌زایی
- سقط جنین
- مرگ مادر
به همین دلیل به زنان باردار توصیه می‌شود از سفر به مناطقی که در معرض خطر ابتلا هستند خودداری کنند.
بیشتر بخوانید: انگل چیست؟ نشانه های وجود انگل در بدن چیست؟
یادداشت پایانی
یک بیماری جدی و گاهی کشنده است که توسط یک انگل ایجاد می‌شود. پشه‌ها می‌توانند این انگل را به راحتی و با یک نیش زدن ساده از فردی بیمار به افراد سالم منتقل کنند.
به طور کلی 5 نوع از این انگل وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد بیماری مالاریا در انسان‌ها شود. پس از نیش زدن پشه آلوده، علائم بین 7 تا 18 روز بروز می‌کنند. از علائم این بیماری می‌توان به تب بالا، لرز، تعریق شدید، درد شکم، اسهال، از دست دادن اشتها و دردهای عضلانی اشاره کرد.
باید بگوییم که ملاریا در صورتی درمان دارد که در اسرع وقت تشخیص داده شده و فوریت‌های پزشکی انجام شوند. در جریان درمان از داروهای مختلفی استفاده می‌کنند که نوع آن‌ها بستگی به نمونه مالاریایی که فرد را بیمار کرده، سن بیمار، شدت علائم و مصرف داروهای ضد مالاریا و حتی بارداری فرد دارد.
اما بهترین اقدام در مورد این بیمار، پیشگیری از ابتلا به آن است. از راه‌های پیشگیری می‌توان به مصرف قرص‌های ضد مالاریا قبل، حین و بعد از سفر، پوشیدن لباس‌های گشاد و بلند، خوابیدن زیر پشه‌بند و استفاده از مواد دافع حشرات اشاره کرد. سپاس که تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.