انواع جراحی معده با اهداف گوناگونی نظیر کاهش اسید معده، درمان زخم معده، برداشتن تومور یا مواردی دیگر انجام می‌شود. برخی اشخاص نیز با اهداف تناسب اندام و لاغر شدن خود را به تیغ جراحان می‌سپارند. اما انتخاب جراحی معده یا ضرورت آن به هر دلیلی که باشد؛ باید با چگونگی و انواع آن آشنا بود تا درک درستی از شرایطی که در روند جراحی پیش می‌آید، به دست آورد. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی انواع جراحی معده می‌پردازیم.
انواع جراحی معده
انواع جراحی معده از آن حیث حائز اهمیت هستند که هم کاربردهای درمانی دارند و هم با اهداف زیبایی و لاغری انجام می‌شوند. فارغ از انواع جراحی معده که کاربرد درمانی دارند و جان افراد را نجات می‌دهند، امروزه جراحی معده با هدف لاغری هم پرکاربرد است.
دلیل افزایش میزان انواع جراحی معده با اهداف لاغری این است که اضافه وزن و چاقی، یکی از معضلات شایع دنیای مدرن و ماشینی امروز بوده که تحرک را از ما گرفته است.
بیشتر بخوانید: علت بی اشتهایی؛ از عوامل ژنتیکی تا دلایل روحی و روانی
انواع جراحی معده برای لاغری
بای پس معده و سایر جراحی‌های کاهش وزن که در مجموع به عنوان جراحی برای لاغری شناخته می‌شوند، شامل ایجاد تغییراتی در سیستم گوارش شما برای کمک به کاهش وزن است.
جراحی برای لاغری زمانی انجام می‌شود که رژیم غذایی و ورزش موثر نبوده یا زمانی که به دلیل وزن زیاد، بیماری جدی دارید. برخی از رویه‌ها میزان خوردن شما را محدود می‌کنند.
سایر روش‌ها با کاهش توانایی بدن در جذب مواد مغذی کار می‌کنند. برخی از رویه‌ها هر دو را انجام می‌دهند. در حالی که جراحی برای لاغری می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد، همه انواع جراحی کاهش وزن می‌توانند خطرات و عوارض جانبی جدی به همراه بیاورند.
همچنین برای اطمینان از موفقیت طولانی‌مدت جراحی برای لاغری، باید تغییرات سالم دائمی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید و به طور منظم ورزش کنید.
دسته‌بندی انواع جراحی معده برای لاغری
- انحراف بیلیوپانکراس با سوئیچ دوازدهه
- بای پس معده
- گاسترکتومی آستینی
بیشتر بخوانید: سنگ کیسه صفرا؛ ۱۵ عامل خطرساز را بشناسید
کاربرد انواع جراحی معده برای لاغری
جراحی چاقی برای کمک به کاهش وزن اضافی و کاهش خطر مشکلات سلامتی مرتبط با وزن بالقوه و تهدیدکننده زندگی انجام می‌شود، از جمله:
- بیماری قلبی و سکته مغزی
- فشار خون بالا
- بیماری کبد چرب غیرالکلی
- آپنه خواب
- دیابت نوع 2
جراحی چاقی معمولا تنها پس از تلاش برای کاهش وزن با بهبود رژیم غذایی و تمرینات ورزشی انجام می‌شود. به طور کلی جراحی برای لاغری می‌تواند یک گزینه برای شما باشد اگر:
- شاخص توده بدنی (BMI) شما 40 یا بالاتر است (چاقی شدید)
- BMI شما بین 35 تا 39.9 (چاقی) است و شما یک مشکل سلامتی جدی مرتبط با وزن مانند دیابت نوع 2، فشار خون بالا یا آپنه خواب شدید دارید
- در برخی موارد اگر BMI شما بین 30 تا 34 باشد و مشکلات سلامتی مرتبط با وزن جدی داشته باشید، شاید واجد شرایط انجام انواع خاصی از جراحی کاهش وزن باشید
جراحی چاقی برای همه افرادی که دارای اضافه وزن شدید هستند مناسب نیست. برای واجد شرایط بودن انجام جراحی کاهش وزن، شاید نیاز به رعایت دستورالعمل‌های پزشکی خاصی داشته باشید.
شما احتمالا یک فرآیند غربالگری گسترده خواهید داشت تا ببینید آیا واجد شرایط هستید یا خیر. همچنین باید مایل به ایجاد تغییرات دائمی برای داشتن یک سبک زندگی سالم باشید.
احتمالا از شما خواسته شود در برنامه‌های پیگیری طولانی‌مدت شرکت کنید که شامل نظارت بر تغذیه، سبک زندگی و رفتار و شرایط پزشکی شما می‌شود. به خاطر داشته باشید که جراحی برای لاغری گران است. برای اطلاع از اینکه آیا بیمه شما چنین جراحی را پوشش می‌دهد یا خیر، با دفاتر بیمه درمانی خود تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: درمان سندروم روده تحریک پذیر؛ راه‌هایی برای کاهش درد و دل‌پیچه
عوارض احتمالی انواع جراحی معده برای لاغری
مانند هر روش دیگری، جراحی چاقی خطرات بالقوه‌ای برای سلامتی در کوتاه‌مدت و بلندمدت دارد. خطرات مرتبط با عمل جراحی شاید شامل موارد زیر باشد:
- خون‌ریزی بیش از حد
- عفونت
- واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی
- لخته شدن خون
- مشکلات ریوی یا تنفسی
- بیماری‌های گوارش
- مرگ (نادر)
بیشتر بخوانید: امپرازول چیست؟موارد استفاده و عوارض امپرازول
خطرات و عوارض طولانی‌مدت جراحی کاهش وزن بسته به نوع جراحی متفاوت است. آن‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- انسداد روده
- سندرم دامپینگ که منجر به اسهال، گرگرفتگی، سبکی سر، حالت تهوع یا استفراغ می‌شود
- سنگ کیسه صفرا
- قند خون پایین
- سوء تغذیه
- زخم معده
- استفراغ
- رفلکس اسید
- نیاز به جراحی دوباره
- مرگ (نادر)
بیشتر بخوانید: درمان سیروز کبدی؛ راه‌های مقابله با تنبلی کبد
چگونگی انجام انواع جراحی معده برای لاغری
اگر واجد شرایط جراحی برای لاغری هستید، پزشکان به شما دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه آماده شدن برای نوع خاص جراحی خود می‌دهند. شاید قبل از جراحی نیاز به انجام آزمایش‌ها و معاینات مختلف آزمایشگاهی داشته باشید.
احتمالا برای خوردن و آشامیدن و داروهایی که می‌توانید مصرف کنید، محدودیت‌هایی داشته باشید. احتمال دارد که از شما خواسته شود که یک برنامه فعالیت بدنی را شروع و مصرف دخانیات را متوقف کنید.
همچنین ممکن است که لازم باشد با برنامه‌ریزی از قبل برای بهبودی خود پس از جراحی آماده شوید. به عنوان مثال اگر فکر می‌کنید پس از جراحی در خانه به کمک نیاز دارید، از خانواده یا دوستان بخواهید چند روز در خانه کنار شما باشند.
بیشتر بخوانید: علائم کبد چرب، علت‌ها و درمان این بیماری مرموز
آنچه می‌توانید در مورد انواع جراحی معده برای لاغری انتظار داشته باشید
جراحی چاقی در بیمارستان با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این به آن معنی است که شما در طول عمل بیهوش هستید. مشخصات جراحی به وضعیت فردی شما، نوع جراحی کاهش وزن و اقدامات بیمارستان یا پزشک بستگی دارد.
برخی از جراحی‌های کاهش وزن با برش‌های بزرگ یا باز به روش‌های قدیمی‌تر در شکم انجام می‌شود. امروزه اکثر انواع جراحی برای لاغری به روش لاپاراسکوپی صورت می‌گیرد.
لاپاراسکوپ یک ابزار کوچک لوله‌ای شکل بوده که دوربینی به آن متصل است. لاپاراسکوپ از طریق برش‌های کوچک در شکم وارد می‌شود. دوربین کوچک روی نوک لاپاراسکوپ به جراح این امکان را می‌دهد تا بدون ایجاد برش‌های بزرگ به روش‌های قدیمی‌تر، داخل شکم را ببیند و عمل کند.
جراحی لاپاراسکوپی می‌تواند بهبودی را سریع‌تر و کوتاه‌تر کند، اما برای همه مناسب نیست. این جراحی معمولا چندین ساعت طول می‌کشد. پس از جراحی، در اتاق ریکاوری به هوش می‌آیید، جایی که کادر پزشکی شما را برای هرگونه عارضه زیر نظر دارند.
بسته به روشی که جراحی شده‌اید، شاید لازم باشد چند روز در بیمارستان بمانید. انواع جراحی معده برای لاغری مزایا و معایبی دارد. حتما در مورد آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید. در اینجا نگاهی به انواع رایج جراحی برای لاغری می‌اندازیم:
بیشتر بخوانید: جراحی سرطان معده؛ درمان بیماری که اغلب دیر تشخیص داده می‌شود
بای پس معده
این روش رایج است و معمولا قابل برگشت نیست. این کار با کاهش مقدار غذایی که می‌توانید در یک وعده بخورید و کاهش جذب مواد مغذی، عمل می‌کند. جراح بالای معده را برش می‌دهد و آن را از بقیه قسمت‌های معده جدا می‌کند. کیسه ایجاد شده فقط حدود 30 گرم غذا را در خود جای می‌دهد.
سپس جراح بخشی از روده کوچک را مستقیما به کیسه ایجادشده می‌دوزد. بعد غذا وارد این کیسه کوچک معده می‌شود و سپس مستقیما وارد روده کوچک خواهد شد که به آن دوخته شده است. غذای بیشتر، معده و قسمت اول روده کوچک را دور می‌زند و مستقیما وارد قسمت میانی روده کوچک می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان زخم معده؛ درمان دیرهنگام مساوی با جراحی
گاسترکتومی آستینی
در جراحی گاسترکتومی آستینی، حدود 80درصد معده برداشته می‌شود و کیسه‌ای بلند و لوله مانند باقی می‌ماند. این معده کوچک‌تر نمی‌تواند مقدار زیادی غذا را در خود نگه دارد.
همچنین هورمون تنظیم کننده اشتها گرلین کمتری تولید می‌کند که شاید تمایل فرد به غذا خوردن را کاهش دهد. از مزایای این روش می‌توان به کاهش وزن قابل توجه و عدم تغییر مسیر روده اشاره کرد. اسلیو گاسترکتومی یا گاسترکتومی آستینی نسبت به سایر روش‌ها به بستری کوتاه‌تری در بیمارستان نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب با روش پزشکی و خانگی و تغییر سبک زندگی
انحراف بیلیو پانکراتیک با سوئیچ اثنی عشر
این روش یک جراحی دو قسمتی است که مرحله اول شامل انجام یک عمل مشابه با اسلیو گاسترکتومی است. جراحی دوم شامل اتصال قسمت انتهایی روده به اثنی عشر نزدیک معده (سوئیچ اثنی عشر و انحراف بیلیوپانکراس)، برای دور زدن بیشتر روده است.
این جراحی، هم میزان غذا خوردن را محدود می‌کند و هم جذب مواد مغذی را کاهش می‌دهد. این روش در حالی که بسیار موثر است، خطر بیشتری از جمله سوء تغذیه و کمبود ویتامین را به همراه دارد.
اینکه کدام نوع جراحی کاهش وزن برای شما بهترین است، بستگی به شرایط خاص شما دارد. جراح عوامل زیادی از جمله شاخص توده بدنی، عادات غذایی، سایر مشکلات سلامتی، جراحی‌های قبلی و خطرات مربوط به هر عمل را در نظر می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
دوران بعد از جراحی برای لاغری
پس از جراحی کاهش وزن، به طور کلی به مدت یک تا دو روز اجازه غذا خوردن ندارید تا معده و سیستم گوارش شما بهبود یابد. سپس، برای چند هفته رژیم غذایی خاصی را دنبال خواهید کرد.
رژیم فقط با مایعات شروع می‌شود، سپس به غذاهای پوره شده و بسیار نرم و در نهایت به غذاهای معمولی تبدیل می‌شود. شاید محدودیت‌های زیادی در مورد اینکه چقدر و چه چیزی بخورید، داشته باشید.
بیشتر بخوانید: سرطان روده بزرگ؛ هر علائم و نشانه‌ای را جدی بگیرید
انواع جراحی معده برای درمان سرطان
جراحی برای برداشتن معده، گاسترکتومی نامیده می‌شود. گاسترکتومی انواع مختلفی دارد. نوع جراحی بستگی به مرحله و موقعیت سرطان خواهد داشت:
- گاسترکتومی جزئی؛ جراح، بخشی از معده را برمی‌دارد
- گاسترکتومی کامل؛ جراح، کل معده را برمی‌دارد
- ازوفاگوگاسترکتومی؛ جراح، معده و بخشی از مری را برمی‌دارد
جراح همچنین برخی از غدد لنفاوی مجاور را برمی‌دارد. این امر به کاهش خطر بازگشت سرطان کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ درمان خانگی سوزش معده با موادی که در هر خانه‌ای پیدا می‌شود!
جراح شاید نیاز به برداشتن بخشی از اندام‌های مجاور برای برداشتن تمام سلول‌های و غدد آلوده سرطانی داشته باشد. این امر بستگی به میزان رشد سرطان دارد.
انواع جراحی معده برای درمان سرطان به موارد زیر بستگی دارد:
- مرحله و نوع سرطان
- محل تومور در شکم
عمل برداشتن تومور سرطانی معده، یک جراحی بزرگ است. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. شاید لازم باشد برای انجام جراحی به یک مرکز تخصصی مراجعه کرد.
اکثر افراد برای برداشتن تمام یا بخشی از معده خود، به جراحی نیاز دارند. برای سرطان‌های بسیار کوچک و اولیه، پزشک شاید بتواند پوشش معده را بردارد. جراح این کار را با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر بلند (آندوسکوپی) انجام می‌دهد. این روش برداشتن مخاط آندوسکوپی (EMR) نامیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: چگونه اسید معده را کاهش دهیم ؟
برداشتن قسمتی از معده
اگر سرطان در انتهای پایین معده باشد، جراح شاید تا دو سوم معده را بردارد. به این عمل گاسترکتومی ساب توتال می‌گویند. اینکه جراح چه مقدار از معده را بر می‌دارد، به موقعیت سرطان بستگی دارد.
جراح همچنین بخشی از ورقه بافتی را که معده را در جای خود نگه می‌دارد (امنتوم)، برمی‌دارد. بعد از این جراحی، شخص شکم کوچک‌تری خواهد داشت، اما دریچه (اسفنکتر قلب) بین مری و معده همچنان وجود دارد.
برداشتن معده
این عمل برای زمانی است که تومور سرطانی در وسط معده باشد، در این حالت جراح کل معده و تمام امنتوم را برمی‌دارد. این روش یک گاسترکتومی کامل است و جراح مری را دوباره به روده کوچک پیوند می‌زند.
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
برداشتن معده و بخشی از مری
این عمل برای درمان تومور سرطانی است که در ناحیه اتصال معده به مری قرار داشته باشد. در این روش جراح، معده و بخشی از مری را برمی‌دارد. این شیوه ازوفاگوگاسترکتومی است. جراح یک سوم پایینی معده را نگه می‌دارد و آن را به مری پیوند می‌زند.
در انواع جراحی معده برای درمان سرطان، جراح، معده و اطراف آن را معاینه می‌کند. آن‌ها تمام غدد لنفاوی را از اطراف معده و در امتداد عروق خونی اصلی معده، خارج می‌کنند.
جراح گره‌های لنفاوی را در صورتی که حاوی سلول‌های سرطانی باشند، خارج می‌کند. بیرون آوردن گره‌ها، خطر عود سرطان را در آینده کاهش می‌دهد. جراح همچنین به پزشک می‌گوید که شیمی درمانی چقدر خوب عمل کرده و اطلاعات بیشتری در مورد میزان گسترش سرطان به او می‌دهد.
این امر می‌تواند به آن‌ها در تصمیم‌گیری برای درمان کمک کند. تعداد غدد لنفاوی که جراح برمی‌دارد، متفاوت است. برای افرادی که تناسب اندام کمتری دارند، جراح شاید فقط غدد لنفاوی نزدیک به معده را بردارد.
همان‌طور که گفتیم برای از بین بردن سرطان معده شاید جراحی باز یا جراحی لاپاراسکوپی انجام شود. اکثر افراد جراحی باز دارند.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت معده از روش‌های پزشکی گرفته تا خانگی و طب اسلامی
جراحی باز برای درمان سرطان معده
نوع جراحی بستگی به محل تومور سرطانی معده دارد. این موضوع همچنین تا حدودی بستگی به این دارد که جراح چه چیزی را ترجیح می‌دهد.
- گاسترکتومی ساب توتال؛ انجام عمل از طریق بریدگی در شکم
- گاسترکتومی کامل، زمانی است که جراح شکم را برای برداشتن کل معده برش می‌دهد
- گاسترکتومی توراکو شکمی، به این معنی که است جراح باید با ایجاد برش در شکم و قفسه سینه، بخش‌هایی از معده را از مری جدا و خارج کند
بسته به نوع جراحی، شاید عوارض زیر ایجاد شود:
- یک جای زخم عمودی روی شکم
- یک جای زخم مانند V وارونه روی شکم
- یک جای زخم روی سینه در سمت چپ یا راست (ایجاد بافت اسکار در قفسه سینه) و یکی پایین‌تر نزدیک وسط شکم
بیشتر بخوانید: سرطان معده، علائم، تشخیص و هفت نوع درمان استاندارد
جراحی لاپاراسکوپی
جراحی لاپاراسکوپی، جراحی کم تهاجمی بوده و به معنای انجام عمل جراحی بدون نیاز به بریدگی عمده در شکم است. این امکان برای جراح وجود دارد که کل معده یا بخشی از آن را با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی خارج کند.
شخص این نوع جراحی را در مراکز تخصصی توسط جراح آموزش دیده خاص انجام می‌دهد. در این روش جراح 4 تا 6 برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند.
یادداشت پایانی در ارتباط با انواع جراحی معده
بای پس معده و سایر جراحی‌های لاغری می‌توانند کاهش وزن طولانی‌مدت را فراهم کنند. مقدار وزنی که از دست می‌دهید به نوع عمل جراحی و تغییر عادات سبک زندگی شما بستگی دارد.
شاید در عرض دو سال نیم، حتی بیشتر از وزن اضافی خود را کم کنید. علاوه بر کاهش وزن، جراحی بای پس معده احتمالا شرایطی را که اغلب مرتبط با اضافه وزن هستند، بهبود یا برطرف کند، از جمله:
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- آپنه انسدادی خواب
- دیابت نوع 2
- بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم، انواع جراحی معده فقط برای لاغری نیستند و برای درمان بیماری‌هایی مثل سرطان معده نیز کاربرد دارند. یکی از پرکاربردترین این روش‌ها لاپاراسکوپی است.
در این روش پزشکان از یک لوله بلند به نام لاپاراسکوپ استفاده می‌کنند. لاپاراسکوپ به دوربین فیبر نوری متصل می‌شود. این لوله تصاویری از داخل بدن و معده را روی یک صفحه ویدئو نشان می‌دهد.
سپس جراح از برش‌های دیگر استفاده می‌کند تا ابزار دیگری را که برای انجام جراحی استفاده می‌کند در بدن بیمار قرار دهد. با استفاده از لاپاراسکوپ و سایر ابزارها، جراح، معده را جدا می‌کند تا بتواند تمام یا بخشی از آن را خارج کند.
سپس کل معده را برمی‌دارند یا معده باقی مانده را به روده یا مری را به روده پیوند می‌دهند. جراحان از این روش به عنوان یکی از انواع جراحی معده برای درمان سرطان استفاده می‌کنند.