شاه تره؛ خواص دارویی، عوارض و نحوه مصرف این گیاه اعجاب‌انگیز

شاه تره در مناطق زاگرسی و بیشتر در دشت‌های بیجار استان کردستان و اقلید فارس رویش دارد. ارتفاع این گیاه عمدتا بین 20 تا 80 سانت بوده و عمری یک ساله دارد. گل‌های آن لوله‌ای شکل، ظریف، کوچک و به رنگ سفید تا صورتی و ارغوانی است.

ساقه‌های کوتاه، شاخ‌دار و طعمی تلخ دارد که در دوران باستان به آن گیاه جادویی می‌گفتند و اعتقاد داشتند که با دود کردن آن ارواح اهریمنی از محل دور می‌شوند. شاتره را در فصل بهار هنگامی که گیاه به حد کامل رشد خود رسیده باشد پس از گل‌دهی می‌چینند.

مطالعات و تحقیقات مختلفی در مورد فواید، خواص، مضرات و طبع این گیاه انجام شده که در این مقاله از مجله سلامت سیوطب به آن‌ها خواهیم پرداخت.

ارزش غذایی شاه تره

این گیاه سرشار از آلکاوئیدهایی مانند فوماریتین، فوماریلین، بولوبوکاپنین و پروتوپین است. علاوه بر این مواد، اسید فوماریک و نمک پتاسیم زیادی نیز در خود دارد که برای سلامتی بدن بسیار مفید به نظر می‌رسد.

همراه با موادی که ذکر شد شاه تره سرشار از ویتامین C، آنتی اکسیدان، اسید کافئیک، مواد تلخ، جوهر مازو، لیزاب، اسیدهای آمینه و رزین و فلاونوئیدها است. از جمله ترکیبات دیگری که در این گیاه به آن می‌توان اشاره کرد ترکیبات غیر آلکالوییدی پنتاتر یا کونتان و تانن است.

بیشتر بخوانید:  خاکشیر با ۹ خواص درمانی؛ از درمان سنگ کلیه تا تقویت قوای جنسی

شاتره علاوه بر ایران و هند در کشورهای دیگری مانند امریکا، انگلیس، استرالیا، فرانسه، کشورهایی آفریقایی، اسپانیا و اتریش نیز کاربردهای فراوانی دارد. به دلیل داشتن خواص و ویتامین‌های مختلفی که در خود دارد در درمان بیماری‌های پوستی و کبدی بسیار موثر عمل می‌کند.

از این رو در درمان بیماری‌های مرتبط با این نواحی بسیار درخشان است. نباید فراموش کرد که این گیاه درصدی از سمی بودن را دارد و در میزان استفاده از آن باید نهایت دقت را به خرج دارد.

بیشتر بخوانید: تخم شربتی محبوب‌ترین شربت ایرانی‌ها با ۱۳ نمونه خاصیت درمانی

شاه‌ تره را به چه اسم‌هایی می‌شناسند؟

در زبان لاتین نام علمی شاه تره fumaria officinalis است. این گیاه از دور تا حدودی شبیه به دود شعله به نظر می‌رسد (به گفته برخی از پژوهشگران گیاه شناسی)، به همین دلیل در متون طبی ابتدای قرن 13 میلادی از آن به نام Earth Smoke (دود زمین) اسم برده‌اند.

نام‌های دیگر شاه تره عبارتند از: شاه ترج، تلخی، اصفورن، شجره الدم، سلطان البقول، بقله‌الملک و پیت پاپارا.

بیشتر بخوانید : خارشتر و ۱۳ خواص بی‌نظیر عرق، ریشه و دمنوش این گیاه

شاه تره را کی بخوریم؟

آنچه که در منابع طب سنتی به گیاه شاه تره پرداخته آن را دارای طبع سرد و مزاج خنک تعریف کرده‌اند. به همین دلیل مصرف آن را بیشتر در ایام گرم سال توصیه می‌کنند. عرق آن طبع معتدل دارد، یعنی نه سرد و نه گرم، نه خشک و نه تر و در واقع در میانه این‌ها قرار دارد.

بیشتر بخوانید : ۱۹خواص زنجبیل از تسکین درد قاعدگی تا شکست چربی‌ در بدن

خواص شاتره

• این گیاه با تاثیر گذاشتن بر سلول‌های آسیب دیده و بد خیم در درمان تومورهای سرطانی مفید به نظر می‌رسد. بسیاری از متخصین طب سنتی چای آن را برای بیماری جذام مفید می‌دانند
• ترکیب گردو با برگ‌های گیاه شاه تره پمادی به دست می‌دهد که برای درمان زخم، خراش و بریدگی مفید به نظر می‌رسد
• در صورتی که دم کرده باشد و یک ساعت قبل از غذا خورده شود خاصیت اشتها آوری دارد
• از پماد شاه تره برای التهابات پوستی استفاده می‌شود و اثرات بسیار مفیدی دارد. از این رو برای درمان زخم‌ها، تورم، قرمزی و درد پوست موثر است
• چای آن برای درمان و از بین بردن انگل‌های روده اثرات قابل توجهی دارد
• از اثرات دیگر این گیاه باید به بازکننده انسدادهای مجاری کبد و تقویت‌کننده معده اشاره کرد
• ترکیب آن با سرکه و بعد از مدتی ماندن برای رفع تهوع مناسب خواهد بود
• خیساندن گیاه شاه تره در آب و سپس آب آن برای دفع شپش از ریش و مو بسیار مناسب است
• عرق این گیاه دارویی در رفع بیماری‌های کبدی، انسداد طحال، تهوع، یرقان، سودازدگی و بیماری‌های صفراوی اثرات قابل توجهی دارد.
• از جمله درمان‌های اسهال عرق شاه تره است که در کنترل غلظت خون نیز نقش موثر دارد
• در ترشح آنزیم‌های گوارشی نیز نقش دارد و به هضم راحت غذا کمک می‌کند
• خواص ضد التهابی آن باعث شده که برای درمان بیماری پسوریازیس و اگزما استفاده شود
• از دیگر کابردهای این گیاه دارویی درمان سیستیت، یبوست، روماتیسم، اسکوربوت (بیماری برخواسته از کمبود ویتامین ث)، میگرن، آرتروز، تصلب شرایین، عفونت و زردی در طب سنتی نام برده‌اند
• کاهش فشار خون از دیگر خواص این گیاه جادویی است که موجب تنظیم ضربان قلب نیز خواهد شد
• از جمله مفردات دارویی است که در درمان آرتریت و بیماری‌های مفصلی اثرگذار است و این بیماری‌ها با آن مداوا خواهند شد
• پماد گیاه شاه تره از کرم‌های موضعی مورد استفاده برای رفع خارش‌های پوستی است و اثر فوق‌العاده‌ای دارد

بیشتر بخوانید: انیسون؛ درمانی گیاهی برای کاهش علائم یائسگی و تعدیل قند خون

عوارض گیاه شاتره

این گیاه با اینکه فواید و خواص بسیار زیادی دارد اما مانند همه مواد خوراکی عوارضی نیز به همراه دارد. عدم رعایت در مقدار مصرف عوارضی را ایجاد می‌کند که عبارتند از:

• بی‌حسی و کسالت
• رعشه و تشنج
• تنگی و سنگینی نفس
• اسپاسم و گرفتگی عضلات
• اسهال مزمن

بیشتر بخوانید:  ۷خواص زیره برای زنان و کاهش میل جنسی در آقایان با مصرف زیاد

موارد منع مصرف گیاه شاه تره

بدون شک این گیاه شگفت‌انگیز جنبه‌ها و خواص درمانی و غذایی بسیار زیادی دارد. اما در مواردی باید از مصرف آن به شدت پرهیز کرد تا با عوارض جدی روبرو نشوید. موارد منع آن عبارتند از:

• در صورت مصرف بیش از حد این گیاه لرز، تشنج و حتی ممکن است مرگ به سراغ فرد بیاید
• در دوران بارداری و شیردهی به شدت تاکید بر مصرف نکردن آن شده است
• شاه تره چون حاوی مقداری سم است برای ریه‌ها مضر خواهد بود و باید آن را با کاسنی مصرف کرد
• ترجیحا از تجویز مشتقات این گیاه به کودکان پرهیز شود یا زیر نظر پزشک به آن‌ها داده شود
• اشخاصی که درگیر بیماری‌ها و مشکلات قلبی هستند حتی‌الامکان قبل از مصرف شاتره با پزشک مشورت کنند

بیشتر بخوانید: زنیان؛ ۱۴ خواص از بیماری‌های قلبی تا مشکلات پوست و کلیه را درمان می‌کند

شاه تره در درمان چه بیماری‌هایی بیشتر موثر است؟

نقش عرق شاه تره در عملکرد کبد

از آنجایی که شاه تره ترشح آنزیم‌های گوارشی را بهبود می‌بخشد به دستگاه گوارش در هضم غذا کمک می‌کند. این گیاه فعالیت اصلی و عمده‌اش را در تنظیم جریان صفرا آشکار می‌کند و به واسطه وجود اسید فوماریک در خود پاکسازی و سم زدایی کبد را به خوبی انجام خواهد داد. در واقع آلکالوییدهای موجود در آن بسیاری از بیماری‌های کبدی و صفراوی را درمان می‌کند. با توجه به این تاثیرات ‌می‌توان نقش آن را در بهبود عملکرد کبد مشاهده کرد.

بیشتر بخوانید: گلنار فارسی؛ معجزه‌ای برای پیشگیری و درمان بیماری‌های مختلف

عرق شاه تره و نقش آن در درمان بیماری‌های پوستی

گیاه شاه تره با خواص بی‌شمار خود در درمان مشکلات پوستی مانند کهیر، اگزما، جوش و خارش نقشی قابل توجه دارد. ترکیب آن با حنا از داروهای فوق‌العاده برای رفع بثورات ناشی از نیش حشرات است.

بیشتر بخوانید: قره قاط و معرفی ۱۳ خاصیت دارویی و سنتی این میوه جنگلی

عرق شاه تره و تاثیر آن در گردش خون

از جمله اثرات این گیاه دارویی تصفیه خون به شمار می‌آید و همچنین خون را رقیق خواهد کرد. از این رو برای افراد سیگاری که غلظت خون دارند بسیار مفید است.

بیشتر بخوانید: چای آلبالو و ۱۳ خاصیت دارویی؛ از درمان بی‌خوابی تا فشار خون
 

تاثیر عرق شاه تره بر دیابت

تحقیقات در زمینه تاثیر گذاری بر درمان و کنترل دیابت هنوز به نتیجه قابل توجهی نرسیده و نیازمند زمان و مطالعات بیشتر در این زمینه است. یک مطالعه حیوانی در دست است که استفاده بالقوه از شاه تره را در کاهش سطح گلوکز خون نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: جاوشیر چیست، بررسی فواید آن بر اعصاب و بیماری های سرد بلغمی

نقش عرق شاه تره در درمان حساسیت

بدون شک بیشتر از هر مزیت این گیاه تاثیر آن بر بهبود حساسیت‌های فصلی بارز است. این عرق گیاهی همانند یک داروی آنتی‌هیستامین عمل کرده و دارای خواص ضد حساسیتی، آرام‌بخشی و پاک‌سازی خون از سموم بدن است. مصرف این عرق گیاهی در فصل بهار از توصیه‌های مهم متخصصین طب سنتی برای درمان و کنترل حساسیت‌های فصلی به شمار می‌رود. علی‌رغم اینکه در درمان آلرژی‌های فصلی نقشی محرز دارد ولی قبل از استفاده از آن بهتر است که با پزشک مشورت کرد تا مقدار مصرفی مناسب را بدست ‌آورید.

بیشتر بخوانید: فلوس و روش استفاده برای درمان یبوست، نقرس و درد مفاصل

عرق شاه تره و تاثیر آن بر قاعدگی

همراه با همه خواص و ویژگی‌های منحصر به فرد این گیاه دارویی باید به تاثیر آن بر قاعدگی هم اشاره‌ای داشت. شاتره به دلیل خاصیت ضد التهابی قوی خود در بهبود مشکلات دوران قاعدگی نقش موثری دارد. این عرق گیاهی به کاهش گرفتگی‌ها و دردهای این دوران می‌پردازد و به خاطر داشتن ترکیبات مفید در کاهش خون‌ریزی نیز ایفای نقش می‌کند.

برای اینکه از خواص شاه تره برای درمان دردهای قاعدگی بهترین استفاده را داشته باشید باید یک هفته قبل از زمان دوره، مصرف آن را شروع کنید. توجه داشته باشید که در مصرف آن نباید زیاده‌روی کنید تا از عوارض احتمالی آن در امان بمانید.

بیشتر بخوانید: ریحان، ریحان مقدس، ریحان تایلندی و تمامی خواص جادویی این گیاهان

نکات مهم و مفیدی که باید در مورد عرق شاه تره دانست

• فراموش نشود باید عرق شاه تره را به صورت گرم مصرف کرد چون هنگامی که سرد شود برخی ازمواد مفید آن رسوب خواهد کرد و عرق کارایی خود را از دست خواهد داد
• برای اینکه تاثیر کامل و مفیدی از این عرق گیاه بدست آورید آن را با عرق کاسنی ترکیب کرده و سپس بنوشید
• گیاه شاه تره به دلیل داشتن مقدار زیادی ویتامین C در درمان التهابات لثه و آفت‌های دهان بسیار موثر خواهد بود
• توجه داشته باشید که خشک شده گیاه شاه تره تاثیر درمانی بیشتری برای معده دارد تا گیاه تازه آن

بیشتر بخوانید: قرنفل چیست؟ کاربردها و خواص درمانی گیاه میخک

روش‌های مصرف گیاه شاه تره

شاه تره را به روش‌های مختلفی می‌توان مصرف کرد مانند چای (دم کرده)، جوشانده، عرقی‌جات و به صورت پماد موضعی که هر کدام از این مشتقات گیاهی برای موضوعی مجزا تاثیر دارند.

• چای: اندازه یک قاشق چای خوری که وزنی معادل 4 یا 5 گرم دارد از گیاه شاه تره که مخلوط برگ و ساقه و گل است را در یک لیوان آب جوش بریزید. بعد از گذشت 15 دقیقه آن را صاف کرده و سپس مصرف کنید. این دم کرده گیاهی بیشتر از سه بار در روز مصرف نشود
• عرق شاه تره: ترکیب عرق این گیاه با عرق کاسنی از نوشیدنی‌های محبوب و پر طرفدار در گرمای تابستان به شمار می‌رود
• پماد موضعی: مقدار 30 گرم از برگ تازه شاه تره به همراه مقداری برگ تازه کاسنی ترکیب و کوبیده شود، سپس به این مخلوط کمی گلاب و عسل اضافه کرده و خوب ترکیب کنید. از این ضماد برای مشکلات پوستی مانند خارش و کهیر و … بهره می‌برند

بیشتر بخوانید: خواص گل ختمی به همراه بیش از ۲۰ خاصیت دارویی و سلامتی

یادداشت پایانی

شاه تره گیاهی شناخته شده از دوران باستان که در دسته گیاهان دارویی توصیف شده است. این گیاه عمدتا در مناطق مدیترانه‌ای بیشتر از اقلیم‌های دیگر قابلیت رشد دارد و به همین دلیل در این مناطق استفاده دارویی آن بیشتر است. در طب سنتی از این گیاه برای درمان اگزما و سایر بیماری‌های پوستی بهره می‌برند.

برخی از گونه‌های این گیاه به نام فوماریا در طب عامیانه ترکیه به عنوان تصفیه کننده خون و عامل ضد حساسیت به کار می‌رود.

به دلیل سابقه طولانی استفاده از این گیاه در طب‌ سنتی کشورهای مختلف و همچنین فواید شاتره و پتانسیل درمانی آن در مدیریت اختلالات قلبی عروقی، کبدی، صفراوی و پسوریازیس بارها مورد بررسی قرار گرفته است.

در آلمان برای تسکین و درمان درد کیسه صفرا و سیستم صفراوی و دستگاه گوارش تجویز می‌شود و تاثیر آن تأیید شده است. اسید فورماریک موجود در شاتره به عنوان یک درمان برای پسوریازیس مورد استفاده قرار می‌گیرد و علاقه مجددی برای استفاده از آن در این زمینه توسط متخصصان پوست وجود دارد.

 

سوالات متداول درباره خواص شاه تره