بیماری‌های طبع سرد؛ از ام اس تا کم‌شنوایی
بیماری‌های طبع سرد را می‌توان از طریق علم مزاج‌شناسی بررسی کرد. مزاج‌شناسی علمی بسیار وسیع و گسترده‌ای است که برای تشخیص و درمان مشکلات جسمی و روحی کاربرد دارد.
تمامی جنبه‌های زندگی ما تحت تاثیر طبیعت بدن‌مان است. هر نوع غذایی که می‌خوریم بر تمامی اعضای بدن ما از مغز و اعصاب گرفته تا قلب، معده، کبد و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد.
در طب سنتی ایران، طبع یا مزاج مفهوم کلیدی در تعریف سلامت و بیماری انسان دارد. همانطور که اثر انگشت هیچ دو فردی یکسان نیست، مزاج و ترکیب هیچ دو انسانی با یکدیگر یکسان نخواهد بود.
همین‌طور در بسیاری از بیماری‌های طبع سرد، تغییرات خاصی در فرد رخ می‌دهد که طبق یک سری اصول مدون و طبقه‌بندی شده قابل جدا کردن هستند.
با در نظر گرفتن طبع فرد و همراه کردن این مساله با داروها می‌توان در پیش‌بینی میزان کارآیی دارو یا احتمال بروز عوارض جانبی آن، موفقیت بیشتری را کسب کرد.
بیشتر بخوانید : غذاهای مناسب برای مزاج گرم و تر، فهرست غذاهای خوشمزه برای دموی‌ها
طبع را بشناسیم
طبع (مزاج) ترکیبی از عناصر چهارگانه اصلی آب، هوا، آتش و خاک است. با توجه به اینکه این عنصر‌ها دارای کیفیت‌های چهارگانه متضاد گرم، سرد، خشک و تر هستند نتیجه فعل و انفعالات ناشی از این چهار عنصر کیفیت جدیدی را در بدن ایجاد می‌کند.
در این فعل و انفعالات ذرات ریز هر یک از عناصر در تماس با ذرات ریز عناصر دیگر قرار می‌گیرند. بنابراین هنگامی این ذرات با قوایی (کیفیت‌هایی) که در بر دارند با هم وارد کنش و واکنش می‌شوند از مجموعه قوای آنها، کیفیتی یکنواخت به وجود خواهد آمد که به آن مزاج گفته می‌شود.
بنابراین هرچه میزان هریک از این عناصر در بدن بیشتر باشد مزاج‌های مختلف و متنوعی پدید میآید.
بیشتر بخوانید: اصلاح مزاج سرد و خشک؛ به جنگ غلبه سودا بروید
انواع طبع‌ها
مزاج از نظر تقسیم‌بندی به دو گونه تقسیم می‌شود: مزاج معتدل و مزاج غیر معتدل. این دو شامل زیر مجموعه‌هایی هستند و حکیمان طب سنتی برای راحتی در شناخت، آنها را به چند دسته تقسیم‌بندی کرده‌اند که عبارتند از:
- مزاج معتدل
- مزاج سرد
- گرم
- خشک
- تر
- گرم و خشک (صفراوی)
- گرم و تر (دموی)
- سرد و خشک (سوداوی)
- سرد و تر (بلغمی)
هر کدام از این طبع‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند که با شناخت آنها می‌توان بیماری هرکدام را تشخیص داد.
برای مثال با شناخت طبع سرد می‌توانیم انواع بیماری‌های طبع سرد را بشناسیم. اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد، مزاج معتدل به وجود میآید؛ ولی اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد، مزاج‌های چهارگانه اصلی شکل می‌گیرند که عبارتند از:
- صفراوی
- دموی
- سوداوی
- بلغمی
در شخص سوداوی سردی و خشکی، در بلغمی سردی و تری، در فرد دموی گرمی و تری و نهایتا در شخص صفراوی گرمی و خشکی غلبه دارد.
این کیفیت‌ها یعنی سردی، گرمی، تری و خشکی موجب بروز علائمی در فرد می‌شود که می‌توان از آنها به شناخت مواردی مانند بیماری‌های طبع سرد یا گرم پی برد.
بر اساس این تئوری غذایی که می‌خوریم در کبد تغییر ماهیت داده و فعل و انفعالاتی روی آن صورت می‌گیرد و به چهار شکل در میآید:
بیشتر بخوانید:صبحانه برای مزاج گرم و خشک؛ سردی‌ها آب روی آتش هستند
سردی و گرمی بدن
در گروهی از علوم، استفاده از غذاهای کم‌کالری و پرکالری به عنوان سردی و گرمی طبع نام برده می‌شود. برخی افراد طبع سرد و برخی دیگر طبع گرم دارند.
هر فرد به صورت تجربی قادر است تا طبیعت خود را شناسایی کند و بر این اساس از ناهماهنگی بین مواد غذایی و عوارض حاصل از آن مطلع شود.
اساتید طب سنتی در خصوص ریشه مزاج در انسان، معتقد هستند مزاج افراد یا مادرزادی یا اکتسابی است.
ویژگی‌های افراد با مزاج بلغمی
این افراد در چهار فصل سال به خصوص در فصل زمستان احساس سرما می‌کنند و از لباس‌های بیشتری برای گرم نگهداشتن خود استفاده می‌کنند.
افراد بلغمی مزاج معمولا دارای مشکلاتی مثل سردی سر دل و نفخ معده هستند که در دسته بیماری‌های طبع سرد قرار دارند.
این افراد چاق و چربی زیادی دارند، به دلیل اینکه دهان مرطوبی داشته، کمتر احساس تشنگی می‌کنند. همچنین انعطاف‌پذیری کمتری دارند.
افراد با مزاج بلغمی بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های طبع سرد از قبیل دردهای مفصلی و روماتیسمی، سرماخوردگی، سینوزیت، افزایش وزن و چاقی‌های شکمی هستند.
بیشتر بخوانید: درمان مزاج گرم و خشک؛ صحرای تن صفراوی‌ها درمان می‌شود؟
ویژگی‌های افراد با مزاج سوداوی
افراد با طبع سرد و خشک لاغر و معمولا بینی آنها خشک است. این افراد فصل بهار و هوای گرم را نسبت به هوای سرد ترجیح می‌دهند.
همچنین بسیار منظم، دوراندیش و دقیق هستند. برخلاف بلغمی مزاج‌ها خیلی احساس سردی نمی‌کنند و تنها در فصل پاییز و زمستان نیاز به لباس گرم دارند.
طبع سرد یا سرد مزاجی و بیماری‌های طبع سرد
همواره در طب سنتی اسلامی بالاترین میزان بیماری‌ها ناشی از سرد بودن است. به طور کلی سردی بدن ناشی از غلبه طبع سودا (سرد و خشک) و طبع بلغم (سرد و تر) در یکی از نقاط بدن خواهد بود و بیماری‌های طبع سرد را پدید می‌آورد.
- سردی در سر: ام اس، پارکینسون، رعشه، سردرد، صرع، تشنج، آلزایمر
- سردی در مو: سفیدی مو
- سردی درگوش: کری، ناشنوایی
- سردی در چشم: کم‌بینایی، آب مروراید، آب سیاه
- سردی در لوزه: بزرگ شدن لوزه
- سردی در تیروئید: کمکاری تیروئید
- سردی در ریه: آب‌آوردن، آسم برونشیت، ذات‌الریه
- سردی در روده: یبوست‌کولیت، بواسیر شقاق
- سردی در معده: درد، ورم، نفخ
- سردی در لوزالمعده: دیابت
- سردی در رحم: یائسگی زودرس، کیست فییروم، بزرگی رحم، سقط جنین، نازایی
- سردی در دست و پا: آرتروز، روماتیسم
- سردی در کمر: دیسک و کمر درد
- سردی در خون: کاهش پلاکت خون، کم خونی
در ادامه به بررسی چند نمونه از بیماری‌های طبع سرد و راه‌های درمان آن می‌پردازیم:
بیشتر بخوانید: اگر مزاج سرد و تر دارید، حواستان را به این نکات جمع کنید
بیماری‌های طبع سرد و اثرات آن بر مغز
تحقیقات انجام شده بیانگر این نکته است که مغز طبع سرد و تر دارد. بنابراین اثرات مستقیم سردی مزاج، روی مغز و عملکرد آن نمایان است.
کسانی که گرایش سیستم بدنشان به حالت اسیدی، دارای مزاج سرد و کسانی که گرایش بدنشان به حالت قلیایی است، مزاج گرم دارند.
با حفظ تعادل میان حالت اسیدی و قلیایی (تنظیم غلظت یون هیدروژن در مایعات بدن) می‌توان از بروز بیماری‌های طبع سرد در مغز و اعصاب پیشگیری کرد.
در اثر اسیدی شدن خون، سیستم اعصاب مرکزی ضعیف خواهد شد. این اتفاق باعث ایجاد پلاک‌های متعدد در مغز و نخاع، همچنین زمینه‌ساز بیماری‌هایی مانند ام اس و آلزایمر در سنین بالا می‌شود.
برای جلوگیری از پیشرفت چنین بیماری‌های طبع سرد باید از عصبی شدن، حرص خوردن، حساس و زودرنج بودن پرهیز کرد.
همچنین یبوست طولانی مدت با انباشتن سموم در روده بزرگ، برای افراد خطرناک است. برای جلوگیری از بروز بیماری‌های مغز و اعصاب باید از مصرف غذاهای اسیدی یا سردی‌بخش خودداری کرد.
از علائم مزاج سرد مغز که موجب بیماری‌های طبع سرد می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ناخوشایند از هوا، خوراکی و نوشیدنی‌های سرد
- احساس آرامش و حس خوب با هوا، خوراکی و نوشیدنی‌های گرم
- پریدگی رنگ پوست و چشم
- احساس ناخوشایند سردی بدون سنگینی وزن سر
- افزایش حس ترس در بدن
- کاهش قوه تخیل
بیشتر بخوانید : مزاج گرم و تر، دلیلی برای چاقی و پرخوری؟
سرد مزاجی و تاثیر آن بر کبد
یکی دیگر از اعضا و جوارحی که دچار مزاج سرد می‌شود و بیماری‌های طبع سرد را به وجود می‌آورد، کبد است و از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس تشنگی نکردن و عطش نداشتن
- رنگ‌پریدگی صورت، زبان و لب
- مدفوع شل و شکم روان
- یخ کردن و سردی مداوم بدن
- ورم کردن صورت
- از دست رفتن طراوت و شادابی پوست
- شبیه شدن رنگ ادرار به آب
بیشتر بخوانید :تغذیه برای درمان فراموشی | 7 ماده غذایی برای جلوگیری از آلزایمر
غلبه سودا و مشکلات پوستی
- مزاج سودا تاثیرات منفی بسیار زیادی روی پوست می‌گذارد که مهمترین آن خشکی شدید پوست است و در فصل پاییز به اوج خود می‌رسد (طبع پاییز طبع سودا است)
- از دست رفتن نشاط و سرحالی پوست
- کبودی و گرفتگی همیشگی رنگ پوست
- ایجاد لکه‌های سودایی در تمام پوست بدن (این لک‌ها می‌تواند روی صورت یا بدن ایجاد شود که به خاطر تجمع سودا در آن نقاط است، مانند تیرگی دور چشم و دور لب‌ها)
بیشتر بخوانید: نگاهی به مزاج گرم و خشک از دیدگاه طب سنتی تخصصی
معده و بیماری‌های طبع سرد
معده یکی دیگر از اعضا و جوارحی است که سریعا تحت تاثیر افزایش مزاج سرد در بدن قرار می‌گیرد. برای اینکه بدانید تاثیر سرد مزاجی بر معده چیست، لازم است ابتدا با علائم مزاج سرد معده آشنا شوید:
- احساس سنگینی و پری شکم بعد از وعده‌های غذایی که به‌خاطر ضعف هضم اتفاق می‌افتد
- داشتن اشتهای زیاد و میل به غذا خوردن
- ترش کردن
- نفخ کردن
- مدفوع شل، نرم و بادکرده
- حرکت کند غذا در روده
- ماندن طولانی‌مدت غذا در معده
بیشتر بخوانید :از صرع نترسید | مهمترین چیزهایی که باید در مورد صرع بدانید
نقش سودا در بیماری‌های طبع سرد برای مو
- افرادی که دارای طبع سرد هستند زودتر از موعد دچار سفیدی مو می‌شوند
- موخوره شدید موها که در زمان کوتاهی بعد از اصلاح دوباره آشکار می‌شود
- بد فرمی، بد حالتی و شکنندگی موها
- در افراد با طبع سرد ریزش مو در شقیقه‌ها بیشتر است
- موهای تیره و پر پشت و ریزش در سنین بالا بیانگر افراد گرم مزاج است
- موهای صاف و سفید از شاخصه‌های افراد سرد مزاج است
- افراد با مزاج خشک از موهای مجعد و فر برخوردارند که رشد زیادی دارد و زودتر به ریزش مو مبتلا می‌شوند
- تر مزاج‌ها دارای موی نازک با رشد کم و ریزش دیرتر هستند
تمام این مشکلات از ریشه مو ایجاد می‌شود یعنی مو با همین مشکلات رشد می‌کند و در فصل پاییز تمام مشکلاتی که گفته شد تشدید می‌شود. چرا که پاییز فصل هیجان مزاج سودا در بدن شما است.
بیشتر بخوانید : افراد دارای مزاج سرد و خشک حتما باید این مطلب را بخوانند
بیماری‌های طبع سرد در رحم
سرد مزاجی تاثیر مستقیمی بر رحم خانم‌ها می‌گذارد. به همین علت است که توصیه می‌شود خانم‌ها کمتر از خوراکی‌هایی با طبع سرد استفاده کنند.
ناگفته نماند که بسیاری از مشکلات باروری که در دسته بیماری‌های طبع سرد قرار می‌گیرند به خاطر سردی مزاج رحم است و باید کنترل و درمان شود. از علائم طبع سرد رحم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی و انسداد لوله‌های رحم که منجر به کاهش، کمرنگ شدن و رقیق شدن خون حیض می‌شود
- رشد نکردن مو در قسمت استخوان عانه که به علت بسته شدن پوست به خاطر سردی اتفاق می‌افتد
- فاصله افتادن بین عادت‌های ماهیانه که ناشی از کاهش خونریزی در دوره‌های قبلی است
- بند نیامدن یا دیر بند آمدن خونریزی که رقیق شدن خون، دلیل اصلی آن است
بیشتر بخوانید : زنجبیل| 6 خاصیت مهم این گیاه و فواید درمانی آن را بشناسید
سرد مزاجی و بیماری‌های استخوانی
سودا نقش تغذیه استخوان و غضروف‌سازی را بر عهده دارد. چناچه به هر دلیلی میزان سودای طبیعی در این اعضا کاهش یابد تولید بافت استخوانی و غضروفی مختل می‌شود.
این نکته موجب کاهش تراکم مواد معدنی استخوانی و کاهش تولید غضروف در مفاصل خواهد شد.
بیشتر بخوانید: خواص اسپند| آشنایی با مهمترین فواید و عوارض آن
سودا و نقش آن در بیماری‌های طبع سرد خون
همچنان که افزایش سودا موجب افزایش سرعت انعقاد می‌شود، کاهش سودا می‌تواند زمینه خونریزی را فراهم کند.
این مسئله باید در تشخیص بیماری‌های خونریزی‌دهنده مورد توجه واقع شود. لازم به ذکر است که افزایش مقدار صفرا نیز می‌تواند با افزایش رقیق کردن خون، اختلالات خونی ایجاد کند.
یکی از مهمترین ویژگی‌های بلغم صلاحیت تبدیل مواد به خون در زمان نیاز بدن است. چنانچه در این زمان بلغم به اندازه کافی در بدن موجود نباشد علائم کم‌خونی بروز پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید :مریم گلی | یک ادویه با 5 خاصیت دارویی فوق‌العاده
سودا و تاثیر آن بر رباط مفاصل
سودا موجب تغذیه و تقویت رباط‌های مفاصل می‌شود و کمبود آن موجب ضعف، سستی و شلی مفاصل شده که می‌تواند زمینه پیچ‌خوردگی مفاصل را فراهم کند و از بیماری‌های طبع سرد به شمار می‌رود.
مفاصل به دلیل تحرک بسیار در معرض خشکی هستند و بلغم مانع خشکی آنها خواهد شد. بنابراین کمبود بلغم در مفاصل منجر به خشکی شده و ممکن است با خشکی ناشی از غلبه سودا اشتباه گرفته شود.
بیشتر بخوانید: بواسیر یا هموروئید، رگ‌های متورم شده دردناک راست روده
افسردگی از طبع سرد ناشی می‌شود
از بیماری‌های طبع سرد می‌توان به بیماری شایع افسردگی اشاره کرد. افسردگی از جمله بیماری‌های روحی و روانی است که از طبع سرد ناشی شده و اصطلاحا به آن سردی ذهن گفته می‌شود.
افراد مبتلا به افسردگی همواره در یک حالت غم و غصه پایدار قرار دارند. وجود عواملی چون اضطراب و استرس، بدن را به سمت سردی مزمن و پایدار سوق می‌دهد.
بنابراین افراد دچار افسردگی باید از گرمی‌جات استفاده کرده و راه‌های ورود ترس، اضطراب و استرس را از وجود خود دور کنند. در واقع هم باید دستورالعمل‌های طب سنتی برای جسم را رعایت کرد و هم روحیه خود را تقویت کنند.
طب سنتی به تنهایی نمی‌تواند مشکل افسردگی را بهبود بخشد. برای درمان افسردگی، استفاده از گرمی‌جاتی چون غنچه گل سرخ (یا قطره گل سرخ)، گل گاو زبان، بهار نارنج، بهلیمو و گلاب از لحاظ جسمی بسیار مفید است اما کافی نیست. در کنار همه این موارد، علتی که فرد را دچار استرس، ترس و در نهایت افسردگی کرده باید برطرف شود.
بیشتر بخوانید :رزماری و 13 خاصیت از رشد مو تا تسکین درد
سردی مغز عاملی برای بیماری‌های طبع سرد و ضعف حافظه
ناپایداری حافظه و ضعیف بودن آن جزء بیماری‌هایی است که از سردی مغز ناشی می‌شود. گیاهانی چون کندر، مصطکی و گل سرخ با ایجاد گرمی در مغز برای تقویت حافظه بسیار مفید هستند و افراد می‌توانند کندر و مصطکی را باهم ترکیب کرده و استفاده کنند.
علائم بیماری‌های طبع سرد بلغمی
- این افراد رنگ پریده و دارای چهره سفید هستند
- سنگینی سر و تنبلی اندام‌ها
- چاقی و کم تحرکی
- صبور و بردبار
- سرد و نرم بودن‌پوست آنها
- افزایش بزاق
- عدم احساس تشنگی
- خوش برخورد
- شلی و بادکردگی صورت و بدن
- خواب آلودگی
- کند شدن حافظه
- ترش کردن مداوم معده و بدی گوارش
- شفاف بودن ادرار
بیشتر بخوانید: فلوس و روش استفاده برای درمان یبوست، نقرس و درد مفاصل
علائم بیماری‌های طبع سرد سوداوی
- سیاهی زبان
- ترشی و بدمزگی دهان
- تغییر رنگ و تیرگی چشم و چهره
- زیادی فکر، بی‌تابی، اندوه و ترس بی‌مورد
- کم خوابی
- خشکی بینی و دهان، خشونت و زبری پوست
- کمی عرق، بدبویی نفس
- چروکیدگی چهره
- گرفتگی در دهانه معده
- پیداشدن لکه‌های سیاه در بدن
- سختی نبض
- سفیدی و روانی پیشاب
- خواب‌های ترسناک
بیشتر بخوانید: ریحان، ریحان مقدس، ریحان تایلندی و تمامی خواص جادویی این گیاهان
چگونگی درمان بیماری‌های طبع سرد
در طب سنتی ایرانی هر فردی باید مزاج طبیعی و مادرزادی خود را بشناسد، اما سعی در تغییر آن نداشته باشد، زیرا بهترین عملکرد بدن افراد زمانی است که مزاج طبیعی آنها دچار تغییر غیرطبیعی نشده باشد.
با توجه به نکات ذکر شده و بررسی عوامل شکلگیری و شناخت بیماری‌های طبع سرد این سوال به وجود میآید:
آیا درمان بیماری‌های طبع سرد با طب سنتی امکان‌پذیر هست؟
با شناخت علائم و نشانه‌های بیماری‌های طبع سرد می‌توان بدن را در مسیر درمان قرار داد. که در ادامه به چند مورد از این راهکارها می‌پردازیم:
- اصلاح تغذیه و رژیم غذایی مناسب از مهمترین و کارآمدترین راهکارهای کنترل و پیشگیری بیماری‌های طبع سرد هستند. پرهیز افراد بلغمی و سوداوی از مصرف غذاهای با طبع سرد و رفتن به سمت غذاهای با مزاج گرم در قدم اول تا حد زیادی به درمان کمک می‌کند
- کنترل استرس و اضطراب که با تمرین‌های ذهنی و ورزشی می‌توان انجام داد. همچنین دوری از محیط استرس‌زا و پر تنش به مرور به درمان بیماری‌های طبع سرد یاری می‌رساند
- ورزش کردن و داشتن تحرک نیز از جمله راه‌هایی است که به درمان بیماری‌های طبع سرد کمک می‌کند. ورزش کردن در دمای بالاتر از 30 درجه به دلیل افزایش فعالیت غدد تولیدکننده عرق، متابولیسم را تا حدی زیاد می‌کند.
از دیدگاه طب سنتی حرکاتی مثل ورزش یوگا و ماساژ معتدل هستند و از جمله گرم‌کننده‌های بدن به حساب می‌آیند که در درمان بیماری‌های طبع سرد نقش بسزایی دارند
- کنترل کردن رطوبت محیطی و بدنی هم از راه‌های مهم درمان بیماری‌های طبع سرد است. این امر در بیشتر موارد با پوشیدن لباس‌های متعدد قابل حل خواهد بود. بر اساس بررسی متون، رطوبت‌ها به طور کلی در دو دسته غیر بدنی و بدنی قرار می‌گیرند. رطوبت‌های غیربدنی شامل رطوبت‌های گیاهی، جانوری و معدنی و رطوبت سه گانه بدنی شامل رطوبت‌های سطح عضو، در باطن عضو و رطوبت‌های اصلی هستند که همراه نطفه منتقل می‌شود
بیشتر بخوانید :درمان ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس با داروهای بهبودبخش
نتیجه‌گیری
از دیدگاه طب سنتی هدف اصلی علم پزشکی نگهداری سلامتی و بازگرداندن آن در زمان بیماری است که هیچ یک از این دو امر مهم بدون دانش مزاج‌شناسی امکان‌پذیر نیست.
بیماری‌های طبع سرد نیز ناشی از عدم تعادل در مزاج‌ها است. از آنجایی که مزاج هر شخص سالمی منعکس کننده وضعیت بیولوژیکی بدن او خواهد بود به بهترین شکل باید تعادل بدن شخص حفظ شود.
طب سنتی از بُعد مزاجی به بدن انسان می‌پردازد و برای تمام خوراکی‌ها مزاج مشخصی قائل است. بنابراین شاید بتوان با دیدگاه طب سنتی در زمینه تنظیم متابولیسم پایه و بهبود عملکرد سیستم عصبی و هورمونی دریچه‌ای نو باز کرد.
همچنین بیشتر بیماری‌های طبع سرد را درمان کرده و در راستای افزایش سلامتی و کاهش بیماری‌های افراد گامی جدید برداشت.