صافی کف پا، روش تشخصی و عوارضی که برای بدن ایجاد می‌کند

صافی کف پا که به آن قوس‌های افتاده یا پس پلان نیز می‌گویند، در افرادی قابل مشاهده است که یا در پای خود قوس نداشته یا قوس بسیار کمی دارند. بزرگسالان مبتلا به صافی کف پا معمولا یک بیماری زمینه‌ای داشته که روی پای آن‌ها تاثیر می‌گذارد. احتمال ابتلای کودکان به صافی کف پا نیز دور از ذهن نیست.

علائم صافی کف پا شامل درد، تورم یا سفتی است که قوس پا، ساق پا و گاهی اوقات پشت پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کف پای صاف تنها در صورتی نیاز به درمان دارد که باعث ناراحتی شده، نشان دهنده یک اختلال زمینه ای باشد یا منجر به درد در جای دیگری از بدن شود. هنگام‌ بروز علائم ناراحت کننده صافی کف پا دستگاه‌ها و ورزش‌های ساده به کاهش ناراحتی کمک خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: 8 ورزش برای کف پای صاف و حرکات اصلاحی قوس افتاده پا

صافی کف پا چیست؟

پای افراد مبتلا به صافی دارای قوس بسیار کم یا بدون قوس است، به این معنی که کف یک یا هر دو پا روی زمین به صورت صاف قرار می‌گیرد. صافی کف پا در حالت ایستادن، راه رفتن یا دویدن، روی ‌تراز بدن تاثیر می‌گذارد. در نتیجه داشتن کف پای صاف احتمال ایجاد درد در لگن، زانو و مچ پا را افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی پا درد و روش های ساده تسکین درد پا

کف پای صاف چگونه ایجاد می‌شود؟

پای انسان معمولی دارای 33 مفصل است که 26 استخوان مختلف را در کنار هم نگه می‌دارد. همچنین بیش از 100 ماهیچه، تاندون و رباط در اندام پا وجود دارد. قوس‌های فنری کف پا به توزیع وزن بدن در پاها کمک کرده و ساختار قوس‌ها نحوه راه رفتن فرد را تعیین می‌کند. قوس‌ها باید محکم و انعطاف‌پذیر باشند تا با سطوح مختلف سازگار شوند.

بیشتر بخوانید: علت پا درد از زانو به پایین و بهترین روش‌های درمان خانگی و پزشکی

هنگامی ‌که افراد صافی کف پا دارند حین ایستادن و راه رفتن، پاهایشان به سمت داخل می‌چرخد. این چرخش به داخل به عنوان بیش پرونیشن شناخته می‌شود. البته احتمال حرکت پاها به سمت بیرون نیز دور از ذهن نیست.

افراد اغلب در دوران کودکی دچار صافی کف پا می‌شوند. با این حال این بیماری در بزرگسالی نیز ایجاد خواهد شد. بسیاری از افراد مبتلا به صافی کف پا هیچ علامتی ندارند، اما برخی دیگر علائم مختلفی را تجربه خواهند کرد که به شدت بیماری بستگی دارد.

بیشتر بخوانید: درمان درد ساق پا با کمک روش‌های خانگی، سنتی و جراحی

انواع کف پای صاف

به طور کلی، دو نوع بیماری صافی کف پا وجود دارد:

• کف پای صاف انعطاف‌پذیر

این وضعیت بیشتر کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وقتی کودک می‌ایستد، قوس پای او از بین رفته و هنگام نشستن یا راه رفتن روی پنجه پا، قوس دوباره نمایان خواهد شد.

بیشتر بخوانید: درد پاشنه پا؛ معرفی 12 درمان برای این عارضه

• کف پای صاف سفت و سخت

هنگامی‌که فردی دارای کف پای صاف سفت و سخت است، بدون توجه به اینکه آیا روی پای خود وزن می‌اندازد، مانند زمانی که می‌ایستد، قوس کف پاهایش به مرور از بین می‌روند. این وضعیت کودکان را تحت تاثیر قرار داده و در بزرگسالان نیز ایجاد خواهد شد.

بیشتر بخوانید: پا درد، شناخت 16 دلیل و بررسی 10 روش درمان خانگی درد پا

علائم صافی کف پا

شایع‌ترین علامت صافی کف پا، درد در ناحیه پا است که می‌تواند در نتیجه کشیدگی عضلات و رباط‌های متصل رخ دهد. فشارهای غیرعادی روی زانو و لگن منجر به درد در این مفاصل می‌شود. درد و گاهی تورم یا سفتی کف پا اغلب بر قسمت‌هایی از بدن تاثیر می‌گذارند که عبارتند از:

• گرفتگی عضلات پا
• درد عضلانی (درد یا خستگی) در پا یا ساق پا
• درد در قوس پا، مچ پا، پاشنه یا ناحیه خارجی از پا
• درد هنگام راه رفتن یا تغییر در راه رفتن (نحوه راه رفتن)
• دریفت انگشتان پا (قسمت جلوی پا و انگشتان پا به سمت بیرون هستند)
• پاهای دردناک، به ویژه در نواحی قوس و پاشنه پا
• تورم در قسمت داخلی پاها
• دشواری در حرکت پا، مانند ایستادن روی انگشتان پا
• صافی کف پا که اخیرا ایجاد شده است
• درد در پاها، مچ پا یا اندام تحتانی
• یک یا هر دو پا به مرور صاف‌تر می‌شود
• پاها سفت، سنگین و ناتوان شوند

بیشتر بخوانید: تشخیص صافی کف پا؛ معرفی 6 روش اصلی برای بررسی قوس کف پا

صافی کف پا همچنین باعث توزیع نابرابر وزن بدن خواهد شد. این توزیع نابرابر منجر به فرسودگی کفش‌ها به طور ناهموار یا سریع‌تر از حد معمول می‌شود، به خصوص در یک طرف پا که به آسیب‌های بیشتر منتهی خواهد شد. افراد مبتلا به صافی کف پا در راه رفتن یا دویدن یکنواخت گاهی دچار مشکل خواهند شد.

بیشتر بخوانید: ورزش پای پرانتزی؛ تمرینات موثر برای بهبودی ظاهر پاها

عوامل خطر آفرین ایجاد صافی کف پا

علل و عوامل خطر برای ایجاد کف پای صاف در هم تنیده شده‌اند. برخی از عوامل رایجی که فرد را در معرض خطر ابتلا به صافی کف پا قرار می‌دهد و در مجله سلامت سیوطب به آن پرداخته شده عبارتند از:

• چاقی
• بارداری
• دیابت
• ضربه به پا
• داشتن اعضای خانواده مبتلا به بیماری‌های مفصلی
• ایجاد شرایطی که می‌تواند تاندون‌ها را تحت تاثیر قرار دهد

بیشتر بخوانید: 8 علت درد کف پا از خار پاشنه تا متاتارسالژی،نوروپاتی محیطی و نوروما

علل رایج‌تر بروز صافی کف پا

• عوامل ژنتیکی، زیرا صافی کف پا می‌تواند در ژن‌ها از والدین به فرزندان منتقل شود
• صدمات پا یا مچ پا
• فشار روی قوس پا به دلیل وزن اضافی
• آرتریت یا آرتریت روماتوئید
• آسیب، اختلال عملکرد یا پارگی تاندون تیبیال خلفی
• بیماری‌های سیستم عصبی یا عضلانی، مانند اسپینا بیفیدا، دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
• ائتلاف تارسال که باعث می‌شود استخوان‌های پا به طور غیرعادی به هم جوش بخورند و منجر به سفت شدن و صاف شدن کف پا شوند.
• استفاده طولانی مدت از پاها که باعث ضعیف شدن تاندون تیبیال خلفی و ساختار اصلی حمایت از قوس پا، در سنین بالاتر شود.
• تاندونیت که پارگی ناشی از استفاده بیش از حد یا آسیب‌های دیگر به تاندون است

بیشتر بخوانید: علت درد ساق پا در شب، خستگی تا بیماری + بهترین درمان های خانگی

صافی کف پا در کودکان

نوزادان معمولا با قوس‌های کمتر قابل مشاهده به دنیا می‌آیند و ایجاد قوس‌هایی که ثابت باقی بمانند نیاز به گذر زمان دارد. هنگامی‌که کودکی دارای کف پای صاف انعطاف‌پذیر است، احتمالا شکل‌گیری قوس کف پای ثابت تا بعد از 5 سالگی اتفاق نخواهد گرفت.

اکثر کودکان با کف پای صاف معمولا تا سن 10 سالگی دچار قوس‌های معمولی می‌شوند و داشتن پاهایی که در اوایل کودکی صاف به نظر می‌رسند به این معنی نیست که فرد همیشه کف پای صاف خواهد داشت.

با این حال اگر کودکی به دلیل رشد نادرست استخوان یا بیماری دیگری مانند اسپینا بیفیدا، کف پایش صاف باشد، نیاز ضروری به درمان علت زمینه‌ای برای حل صافی کف پا دارد. صافی کف پا در بزرگسالی معمولا به دنبال یک علت پزشکی زمینه‌ای به وجود خواهد آمد.

بیشتر بخوانید: درمان پا درد کودکان؛ معرفی همه راه‌های رفع درد پای خردسالان در خانه

تشخیص صافی کف پا

افراد مبتلا به صافی کف پا که درد یا علائم دیگر را تجربه نمی‌کنند معمولا نیازی به مشورت و مراجعه به پزشک ندارند. فردی که علائم را دارد باید به دنبال مشاوره پزشکی برای یافتن راه حل صافی کف پا باشد. اکثر پزشکان واجد شرایط با معاینه پاها و مشاهده ایستادن و راه رفتن فرد، قوس‌های افتاده را تشخیص خواهند داد.

پزشک پاها را از جلو و عقب معاینه و سابقه پزشکی فرد را نیز در نظر می‌گیرد. گاهی اوقات لازم است فرد روی نوک انگشتان خود بایستد تا پزشک بتواند شکل و عملکرد هر پا را به صورت جداگانه بررسی کند. آزمایش و تست‌های تصویر برداری که برای تشخیص درد ناشی از صافی کف پا تجویز خواهد شد عبارتند از:

• اشعه ایکس

یک اشعه ایکس ساده از مقدار کمی اشعه برای تولید تصاویری از استخوان‌ها و مفاصل پا استفاده می‌کند. به ویژه در تشخیص آرتریت مفید است.

بیشتر بخوانید: خار پاشنه پا و 9 راه درمانی بدون جراحی و درمان آن با 7 حرکت ورزشی

• سی تی اسکن

این آزمایش از زوایای مختلف از پا عکسبرداری می‌کند و جزئیات بسیار بیشتری را نسبت به اشعه ایکس استاندارد ارائه خواهد داد.

بیشتر بخوانید: علت پا درد از زانو به پایین و بهترین روش‌های درمان خانگی و پزشکی

• سونوگرافی

اگر پزشک مشکوک به تاندون آسیب دیده باشد، امکان دارد این آزمایش را برای تشخیص علت درخواست کند. سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر دقیق از بافت‌های نرم بدن استفاده می‌کند.

• ام آر آی

MRI با استفاده از امواج رادیویی و یک آهنربای قوی، جزئیات بسیار خوبی از بافت‌های سخت و نرم ارائه خواهد داد.

بیشتر بخوانید: ورم ساق پا یا ادم؛ تجمع مایعات و التهاب در بدن

درمان صافی کف پا

تمرینات ورزشی

یک متخصص پا یا فیزیوتراپ معمولا تمرینات خاصی را برای مدیریت علائم کف پای صاف یا جلوگیری از ایجاد آن‌ها توصیه می‌کند. در مطالعه‌ای در سال 2020، محققان دریافتند که راه رفتن و تنظیم پای شرکت‌ کنندگان تنها پس از هشت هفته تمرین بهبود یافته است. آکادمی ‌جراحان ارتوپد آمریکا تمرینات زیر را برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری در پا و مچ پا توصیه می‌کند که به کاهش علائم صافی کف پا کمک خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: درمان در رفتگی مچ پا به روش‌های مختلف به همراه شیوه تشخیص

• کشش پاشنه

تاندون آشیل سفت، پا را تشویق به چرخیدن به سمت داخل می‌کند. هدف از کشش پاشنه، کشش تاندون آشیل و عضلات خلفی ساق پا است. برای انجام کشش پاشنه، فرد باید:

• صاف ایستاده و دست‌ها را در دو طرف کمر خود قرار دهید
• پایی را که نیاز به کشش دارد تقریبا یک قدم پشت پای دیگر قرار داده و پاشنه پا را محکم روی زمین بگذارد
• زانوی پای جلویی را خم تا جایی که در پای عقب احساس کشیدگی کند
• 30 ثانیه نگه دارد و سپس 30 ثانیه استراحت کند
• این تمرین را دو بار در روز و هر دفعه 10 مرتبه تکرار کنید
• اجتناب از قوس در پشت و صاف نگه داشتن آن ضروری است

بیشتر بخوانید: ورزش پای پرانتزی؛ تمرینات موثر برای بهبودی ظاهر پاها

رول توپ تنیس

این تمرین به یک صندلی و یک توپ گلف نیاز دارد.

• روی صندلی نشسته و پاها را محکم روی زمین قرار دهید
• توپ گلف را زیر پا قرار داده و به مدت دو دقیقه به جلو و عقب در زیر قوس پا بچرخانید تا رباط فاشیای کف پا کشیده شود

بیشتر بخوانید: سندروم پای بی قرار و روش‌های درمانی خانگی و دارویی

ساپورت پا

حمایت از پاها معمولا اولین قدم در درمان این بیماری است. برخی از افراد مبتلا به صافی کف پا به طور خودکار اندام‌های خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که از علائم جلوگیری کنند. افرادی که علائم را تجربه نمی‌کنند معمولا نیازی به درمان ندارند. پزشک برای درمان درد ناشی از صافی کف پا گاهی اوقات کفش‌های حمایتی و کفی‌های طبی را توصیه می‌کند که برای حمایت از پاها داخل کفش قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: درمان پا درد؛ از داروهای ضدالتهابی،کیسه‌های یخ و کفش طبی

کفش‌های بسیار پهن در تسکین درد ناشی از صافی کف پا نقش سازنده‌ای دارند. کودکان معمولا برای صافی کف پا به درمان نیاز ندارند. برای کودکان در صورت احساس درد، کفش‌های مخصوص، کفی‌های طبی یا کاپ‌های پاشنه‌دار تا زمانی که پاهایشان به طور کامل شکل بگیرد تجویز خواهد شد.

بزرگسالان نیز از کفی‌های طبی پا استفاده می‌‌کنند. افراد مبتلا به تاندونیت خلفی تیبیا از قرار دادن گُوِه در کفش خود در امتداد لبه داخلی کفی‌های کفش سود می‌برند. این باید موجب کاهش مقداری از وزن بدن روی بافت تاندون شود. مهم است که فرد تحت نظر پزشک از کفی‌های مخصوص استفاده کند؛ زیرا استفاده از کفی‌های کفش نامناسب یا استفاده نادرست از آن‌ها می‌تواند علائم را بدتر کند.

بیشتر بخوانید: لگن درد مردان بیانگر مشکل در اندام‌های تناسلی + 15 علت

تغییر سبک زندگی

کاهش درد ناشی از صافی کف پا گاهی با تغییراتی در برنامه روزانه به وجود خواهد آمد. در مواردی که چاقی یکی از عوامل موثر صافی کف پا است پزشک یک برنامه رژیم غذایی و ورزش را برای کنترل وزن توصیه می‌کند، چون کاهش وزن به کاهش فشار روی پاها منتهی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: درد استخوان دنبالچه؛ نگاهی به 11 نشانه کوکسیدینیا +7 علت

دارو

بسته به علت بیماری اگر درد و التهاب مداوم وجود داشته باشد. پزشک برای کاهش ناراحتی ناشی از صافی کف پا داروهایی تجویز خواهد کرد. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی تورم و درد را تسکین می‌دهند. پوشیدن مچ بند نیز تا زمانی که التهاب کاهش یابد مفید واقع خواهد شد.

بیشتر بخوانید: لگن درد؛ معرفی 10 نشانه مربوط به درد لگن و 10 راه تشخیص

جراحی پا

جراحی در موارد جدی‌تر یک گزینه درمانی مهم و کاربردی است و معمولا آخرین راه حل خواهد بود. برخی از استخوان‌ها در دوران کودکی به درستی رشد نمی‌کنند که می‌تواند منجر به صافی کف پا از بدو تولد تا بزرگسالی شود. در این موارد نادر، ممکن است مداخله جراحی برای جداسازی استخوان‌های جوش‌خورده ضروری باشد.

جراح ارتوپد برای حل مشکلات ناشی از صافی کف پا در آن‌ها قوس ایجاد می‌کند، تاندون‌ها را ترمیم و استخوان‌ها یا مفاصل را جوش می‌دهد. اگر تاندون آشیل خیلی کوتاه باشد جراح آن را برای کاهش درد بلند خواهد کرد. برای درمان فرد مبتلا به آرتریت یا پارگی تاندون جراحی یک راهکار درمانی مناسب است.

بیشتر بخوانید: التهاب مفاصل| عوامل خطرساز آرتریت را بشناسید

عوارض صافی کف پا

افرادی که سایر مشکلات پا، مچ پا یا ساق پا دارند گاهی اوقات متوجه نقش صافی کف پا در این مشکلات خود خواهند شد. وجود این مشکلات در بعضی موارد علائم صافی کف پا را بدتر می‌کند. عوارض احتمالی صافی کف پا عبارتند از:

• تاندونیت آشیل
• آرتریت در مچ پا
• آرتریت در پا
• پینه پا
• انگشت چکشی
• فاشیای کف پا، التهاب رباط‌های کف پا
• تاندونیت خلفی تیبیا
• آتل ساق پا

بیشتر بخوانید: روماتیسم مفصلی عامل درد، تورم و خشکی مفاصل

جمع بندی پایانی صافی کف پا

صافی کف پا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دارای قوس کف پایی کم یا غایب است که اغلب باعث ایجاد مشکلاتی در راه رفتن و گاهی اوقات درد می‌شود. دلایل مختلفی برای صافی کف پا وجود دارد و همه انواع این شرایط باعث ناراحتی و علائم نمی‌شوند. هنگامی‌که این بیماری در دوران کودکی ایجاد می‌شود، معمولا با بزرگ شدن کودک از بین می‌رود. در صورت وجود درد یا تاثیر بر زندگی اولیه فرد، نیاز به درمان پدید می‌آید که معمولا شامل ارتزهای پا و داروهای ضدالتهابی است. در موارد نادر امکان دارد فرد نیاز به جراحی داشته باشد.