7 درمان خشکی واژن و عوارض بی‌توجهی و عدم درمان آتروفی واژن
درمان خشکی واژن از پیدا کردن علت این بیماری مهم‌تر است؛ زیرا خشکی در این ناحیه می‌تواند باعث خارش، سوزش و درد زیادی در هنگام مقاربت شود. باید اشاره کنیم که خشکی واژن مشکل رایجی است که بسیاری از زنان در بعضی مواقع آن را تجربه می‌کنند. البته اغلب زنان پس از یائسگی زمانی که سطح استروژن آن‌ها کم می‌شود، دچار خشکی واژن می‌شوند.
این بیماری زنان را می‌توان خیلی ساده با مصرف داروهای حاوی استروژن به صورت قرص، کرم یا حلقه درمان کرد. البته روش‌های دیگری نیز برای درمان خشکی واژن وجود دارد.
در صورتی که بیمار درمان خشکی واژن را جدی نگیرد، علائم آن می‌توانند پیشرفت کنند و مشکلات دیگری را به وجود بیاورند. از این علائم می‌توان به نیاز بیش از حد معمول به ادرار کردن، درد و سوزش شدید هنگام ادرار و عفونت‌های مکرر مجاری ادراری اشاره کرد.
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی روش‌های مختلف برای درمان خشکی واژن می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: کیست تخمدان چیست و در چه صورتی خطرناک می‌شود؟
خشکی واژن یعنی چه؟
به طور معمول، دیواره‌های واژن با یک لایه نازک از مایع شفاف، روان می‌شوند. هورمون استروژن به حفظ این مایع روان‌کننده کمک می‌کند و پوشش واژن را سالم، ضخیم و الاستیک (کشسانی) نگه می‌دارد.
کمبود رطوبت واژن شاید در ابتدا به صورت یک تحریک جزئی به نظر برسد؛ اما تاثیر زیادی بر زندگی جنسی زنان می‌گذارد. خوشبختانه باید گفت که درمان خشکی واژن با روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است.
کاهش سطح استروژن میزان رطوبت موجود در دیواره رحم را کاهش می‌دهد. این حالت می‌تواند در هر سنی و به دلایل مختلفی برای زنان رخ دهد؛ اما در بیشتر موارد این بیماری در بین زنانی که دوران یائسگی را سپری می‌کنند دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های زنان و ۵ نکته طلایی پیشگیری خانگی
علت خشکی واژن چیست؟
مهم‌ترین علت خشکی واژن، کاهش سطح هورمون استروژن است. از علل اصلی کاهش استروژن می‌توان به شروع یائسگی و دوران پیش از یائسگی اشاره کرد. تقریبا از هر سه زن یک زن با کاهش چشمگیر سطح استروژن، در حالی که تغییرات ویژه یائسگی را پشت سر می‌گذارد، دست‌وپنجه نرم می‌کند.
می‌توان گفت که بعد از یائسگی خشکی واژن به صورت رایج در بین زنان دیده می‌شود. این موضوع منجر می‌شود که واژن نازک‌تر و انعطاف‌پذیرتر شود که در این حالت به خشکی واژن و علائم دیگر آن آتروفی واژن (Vaginal atrophy) می‌گویند.
بیشتر بخوانید: درد لگن در زنان چیست و چه عواملی در بروز آن دخیل است؟
سطح استروژن همچنین می‌تواند به دلیل موارد زیر کاهش یابد:
- زایمان و شیردهی
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای سرطان
- برداشتن تخمدان‌ها با جراحی
- داروهای ضد استروژن که برای درمان فیبروم رحم یا اندومتریوز استفاده می‌شوند
بیشتر بخوانید: دانسته‌هایتان در مورد سرطان سینه را تکمیل کنید
سایر علل خشکی واژن عبارت‌اند از:
- سندرم شوگرن (یک اختلال خودایمنی که به سلول‌های بدن که رطوبت تولید می‌کنند حمله می‌کند)
- داروهای آلرژی و سرماخوردگی
- برخی از داروهای ضدافسردگی
- دوش گرفتن و شستشوی زیاد واژن
- عدم معاشقه کافی قبل از رابطه جنسی
مهم نیست که علت خشکی واژن چیست، بلکه مهم این است که این عارضه می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. با این اوصاف درمان خشکی واژن باید خیلی سریع صورت گیرد.
بیشتر بخوانید : انواع کیست تخمدان و شناخت علائم هر کدام از کیست‌ها
علائم خشکی واژن چیست؟
از علائم خشکی در واژن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خارش در ناحیه واژن
- سوزش
- مقاربت دردناک
بیشتر بخوانید : یائسگی زودرس؛ چه زنانی در معرض ابتلا هستند؟
تشخیص خشکی واژن چگونه انجام می‌شود؟
پزشک برای تشخیص علت و تعیین بهترین روش برای درمان خشکی واژن موارد زیر را بررسی می‌کند:
- بررسی سوابق پزشکی زن
- پرسش سؤالات مختلف در مورد علائم ایجاد شده و مدت‌زمان بروز علائم
- بررسی مواردی که علائم را بهتر یا بدتر می‌کنند
- انجام معاینه لگنی و بررسی نازک شدن یا قرمزی در واژن
- رد کردن سایر علل مانند عفونت واژن یا مجاری ادراری
- برداشتن نمونه‌ای از سلول‌های دیواره واژن یا دهانه رحم برای آزمایش پاپ‌اسمیر
بیشتر بخوانید: اولین علامت یائسگی، نشانه‌ها، فواید و مدت زمان
درمان خشکی واژن با روش‌های مختلف
رایج‌ترین درمان برای خشکی واژن به دلیل سطوح پایین استروژن، درمانی موضعی با استروژن است. این نوع داروها می‌توانند جایگزین بعضی از هورمون‌هایی شوند که بدن دیگر نمی‌تواند آن‌ها را تولید و ترشح کند.
این روش درمانی به تسکین علائم خشکی واژن کمک می‌کند، اما استروژن موجود در جریان خون را به اندازه زمانی که قرص‌های هورمونی مصرف می‌شوند بالا نمی‌برد.
بیشتر بخوانید: عوارض کیست تخمدان؛ از پیچ‌خوردگی تخمدان تا خونریزی داخلی
استفاده از داروهای استروژنی برای درمان خشکی واژن
اکثر زنان از یکی از سه نوع استروژن واژینال استفاده می‌کنند:
· حلقه یا استرینگ (Estring)
پزشک متخصص زنان و زایمان یک حلقه نرم و منعطف را در واژن بیمار قرار می‌دهد. این حلقه در جایی از واژن قرار داده می‌شود که می‌تواند جریان ثابتی از استروژن را مستقیما به بافت‌ها آزاد کند. این حلقه باید هر سه ماه یکبار تعویض شود.
بیشتر بخوانید : علت سردرد بعد از قاعدگی، مشکلی که آسایش بانوان را تهدید می کند
· قرص (Vagifem)
در این روش بیمار در هفته اول درمان با استفاده از یک اپلیکاتور یک قرص را هر روز در واژن خود قرار می‌دهد. سپس این کار را به دو بار در هفته می‌رساند، تا زمانی که دیگر به مصرف قرص نیازی نداشته باشد.
· استفاده از کرم واژینال (Premarin، Estrace)
در این روش نیز بیمار با استفاده از یک اپلیکاتور روزانه به مدت 1 تا 2 هفته مقدار مشخصی کرم را به واژن خود تزریق می‌کند. سپس طبق دستور پزشک این تزریق را به 1 تا 3 بار در هفته کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید : درمان خانگی کمردرد زنان و رمز و رازهای آن را یاد بگیرید
· داروهای خوراکی
استفاده از داروهای خوراکی مانند ospemifeme (Osphena) که به صورت روزانه مصرف می‌شوند، می‌توانند بافت واژن را ضخیم‌تر و قوی‌تر کنند. این کار باعث می‌شود که زن در حین رابطه جنسی درد کمتری را تحمل کند.
توجه داشته باشید که سازمان غذا و داروی آمریکا هشدار داده که مصرف Osphena می‌تواند آندومتر (پوشش داخلی رحم) را ضخیم کند و خطر سکته مغزی و لخته شدن خون را افزایش دهد.
هرکدام از داروهای حاوی استروژن می‌توانند عوارض جانبی مانند خونریزی واژینال و درد سینه را ایجاد کنند. در موارد زیر ممکن است استروژن موضعی توصیه نشود:
- بیمار مبتلا به سرطان سینه باشد، به ویژه اگر بیمار از یک مهارکننده آروماتاز استفاده کند
- سابقه سرطان آندومتر داشته باشد
- بیمار خونریزی واژینال داشته باشد، اما دلیل آن مشخص نباشد
- بیمار باردار یا شیرده باشد
توجه داشته باشید که تحقیقات زیادی در مورد استفاده طولانی‌مدت از استروژن موضعی انجام نشده؛ اما پزشکان معتقدند که استفاده از این داروها بی‌خطر است.
بیشتر بخوانید : ۱۱درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟
استفاده از داروهای روان‌کننده
برای درمان خشکی واژن می‌توان از داروها و موارد زیر استفاده کرد:
· مرطوب‌کننده‌های واژن
بیماران می‌توانند برای درمان خشکی واژن خود از مرطوب‌کننده واژن مانند گلیسیرین_مین، روغن پلی‌کربوفیل (glycerin-min oil-polycarbophil) یا ریپلنس (Replens) استفاده کنند. این روغن را می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد.
بیشتر بخوانید : درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی یافت شد!
· استفاده از روان‌کننده‌های واژن قبل از مقاربت
به طور کلی برای داشتن یک رابطه جنسی لذت‌بخش و بدون درد، باید وقت کافی برای برانگیخته کردن و معاشقه گذاشته شود. همچنین می‌توان از روان‌کننده‌های مبتنی بر آب نیز برای رفع خشکی واژن استفاده کرد.
· خودداری از لوسیون‌ها و صابون‌های معطر برای واژن
برای جلوگیری یا درمان خشکی واژن از وان‌های کف، صابون‌های معطر و لوسیون‌های مختلف در اطراف ناحیه حساس واژن استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند خشکی واژن را بدتر کنند.
بیشتر بخوانید: علت کمردرد در زنان بعد از نزدیکی چیست؟
استروژن درمانی سیستمیک
اگر خشکی واژن با سایر علائم یائسگی مانند گرگرفتگی متوسط یا شدید همراه باشد، پزشک ممکن است قرص، چسب یا ژل استروژن یا حلقه استروژن با دوز بالاتر را برای بیمار پیشنهاد دهد. توجه داشته باشید که استروژنی که از طریق دهان (داروهای خوراکی) مصرف می‌شود وارد کل سیستم بدن خواهد شد.
بیشتر بخوانید : علت کمردرد در زنان یائسه چیست؟
گشادکننده واژن
در شرایطی بیماران می‌توانند از گشادکننده‌های واژن به عنوان یک گزینه درمانی غیر هورمونی استفاده کنند. این دستگاه‌ها عضلات واژن را تحریک و کش می‌دهند تا باریک شدن واژن معکوس شود. همچنین این دستگاه‌ها می‌توانند باعث کاهش ناراحتی و درد در هنگام رابطه جنسی شوند.
بیشتر بخوانید: عوارض بعد از یائسگی؛ نگران نباشید و از میانسالی لذت ببرید
درمان خشکی واژن برای زنانی که سرطان سینه داشته‌اند
اگر بیمار سابقه سرطان سینه داشته باشد، باید به پزشک خود اطلاع دهد و گزینه‌های زیر را در نظر بگیرد:
- درمان‌های غیر هورمونی مانند مرطوب‌کننده‌ها و روان‌کننده‌ها
- استفاده از دستگاه‌های گشادکننده واژن
- استفاده از داروهای استروژنی واژینال با مشورت متخصص سرطان (انکولوژیست)
بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی
فعالیت جنسی منظم
تحریک جنسی به طور مداوم می‌تواند به بهبود سلامت کلی واژن کمک کند. افزایش جریان خون و ترشحات واژن در حین تحریک جنسی در درمان خشکی واژن تاثیرگذار است.
همچنین توصیه می‌شود بیماران رویکردهای جدیدی را در رابطه جنسی خود امتحان کنند. به این صورت که علاوه بر افزایش مدت معاشقه، مقاربت را به آرامی انجام دهند. این کار به غدد بارتولین زمان می‌دهد تا روان‌کننده‌های طبیعی بیشتری را در واژن زن تولید کند.
بیشتر بخوانید: عفونت واژن و شناخت علائم اختصاصی بیماری
انجام تمرینات کف لگن
تمرینات کف لگن می‌توانند به تقویت عضلات ضعیف واژن کمک کنند؛ زیرا با کم شدن سطح استروژن، عضلات واژن با گذشت زمان ضعیف می‌شوند. ورزش‌هایی مانند کگل (Kegels) می‌تواند به آرام کردن عضلات سفت و تقویت عضلات ضعیف‌تر کمک کند. این تمرینات همچنین به افزایش جریان خون در واژن نیز کمک خواهند کرد.
بیشتر بخوانید : میگرن قاعدگی | چرا در دوره دردناک پریود باید میگرن هم بگیریم؟
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
برای درمان خشکی واژن در خانه می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های خاص برای واژن مانند K-Y Liquibeads، Replens و Sliquid
- استفاده از روان‌کننده‌های مبتنی بر آب بدون نسخه
- افزایش مدت‌زمان معاشقه و انجام مقاربت به صورت آرام
- عدم استفاده از کرم‌ها و لوسین‌های معطر برای واژن
- کاهش استحمام در وان‌های پر از کف
بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان و شناخت عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک
عوارض عدم درمان خشکی واژن چیست؟
عدم درمان خشکی واژن در زمان درست می‌تواند علاوه بر خارش، سوزش و مقاربت دردناک، عوارض دیگری نیز ایجاد کند. از جمله مشکلات و عوارض عدم درمان خشکی واژن می‌توان موارد زیر را نام برد:
- سوزش دردناک هنگام ادرار
- عفونت‌های مکرر در دستگاه ادراری
- تکرر ادرار
بیشتر بخوانید: سرطان تخمدان | در این مورد حتی جوانان هم باید علائم را جدی بگیرند
از آنجایی که آتروفی واژن باعث بروز علائمی در واژن و دستگاه ادراری می‌شود، پزشکان برای معرفی آن از اصطلاح سندروم ادراری تناسلی یائسگی یا GSM (genitourinary syndrome of menopause) استفاده می‌کنند. باید گفت که درمان‌های ساده و موثری برای GSM در دسترس است.
علائم و نشانه‌های سندروم ادراری تناسلی یائسگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خشکی واژن
- سوزش واژن
- ترشحات واژن
- خارش ناحیه تناسلی
- ادرار همراه با سوزش
- تکرر ادرار
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
- بی‌اختیاری ادرار
- خونریزی خفیف بعد از مقاربت
- ناراحتی در رابطه جنسی
- کاهش ترشح روان‌کننده‌های طبیعی واژن در طول فعالیت جنسی
- کوتاه شدن و سفت شدن کانال واژن
بیشتر بخوانید: سرطان رحم + مواردی که خانم‌ها باید به آن‌ها توجه کنند
یادداشت پایانی
درمان خشکی واژن با استفاده از تنظیم هورمون استروژن در بدن و همچنین راهکارهای ساده دیگر انجام می‌شود. باید گفت که این خشکی به معنی کاهش مایع روان‌کننده در دیواره واژن بوده که در اثر کاهش سطح استروژن ایجاد می‌شود.
کم شدن استروژن دلایل مختلفی دارد که یکی از علت‌های رایج و اصلی آن، شروع دوران یائسگی است. به همین دلیل به خشکی واژن، آتروفی واژن نیز می‌گویند.
از دیگر دلایل ایجادکننده خشکی در واژن می‌توان به مصرف داروهای ضد استروژن، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای سرطان، زایمان و شیردهی و برداشتن تخمدان‌ها با جراحی اشاره کرد.
شاید به نظر برسد که درمان خشکی واژن با توجه به علت‌های گفته شده سخت باشد، اما این‌طور نیست. بلکه درمان خشکی واژن را می‌توان با جایگزینی استروژن، استفاده از ژل‌های روان‌کننده، مرطوب‌کننده‌های واژن، رابطه جنسی منظم و درست درمان کرد.