ماساژ دست و 9 نکته مهم برای رفع خستگی، تنش عضلات و آرامش ذهن
ماساژ دست روی عضلات واقع در دست تمرکز می‌کند. این کار موجب می‌شود احساس بهتری در دست افراد پدید بیاید. همچنین تاثیر روانی و بهبود عوارض را می‌توان با ماساژ دست ایجاد کرد. عضلات بسیاری وجود دارند که دست را تشکیل می‌دهند. عضلات اصلی فلکسور (خم‌کننده) و اکستانسور (بازکننده) هستند.
عضلات فلکسور عبارتند از:
- فلکسور کارپی رادیالیس
- فلکسور کارپی اولناریس
- فلکسور پولیسیس لونگوس
عضلات اکستانسور عبارتند از:
- اکستانسور کارپی رادیالیس برویس
- اکستانسور کارپی رادیالیس بلند
- اکستانسور کارپی اولناریس
ماساژ دست شامل استفاده از طیف گسترده‌ای از تکنیک‌ها برای دستیابی به مزایایی مانند کاهش تنش و تورم است. درمانگران ماساژ از ماساژ دست برای کمک به کاهش درد، افزایش آرامش و کاهش جای زخم استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: دست درد؛ از سندرم تونل کارپال تا شکستگی و آرتروز تا انگشت ماشه‌ای
تکنیک‌هایی در ماساژ دست
از تکنیک‌های زیادی در ماساژ دست بهره می‌گیرند، رایج‌ترین تکنیک‌ها که در مجله سلامت سیوطب به آن پرداخته شده عبارتند از:
- اصطکاک
در تکنیک اصطکاک ماساژ دست از نوک انگشتان و شست‌ها برای اعمال فشار روی فیبرهای عضلانی بهره می‌برند. می‌توان از اصطکاک برای کاهش محدودیت در استفاده از دست بهره برد. محدودیت دست نتیجه تجمع فیبرهای کلاژن پس از آسیب خواهد بود. حرکت دایره‌ای ماساژ در هنگام اصطکاک افزایش دمای الیاف کلاژن را به وجود می‌آورد. افزایش دمای فیبرهای کلاژن با افزایش خاصیت ارتجاعی و اجازه کشش به آن، محدودیت را کاهش می‌دهد. کاهش محدودیت ناشی از فیبرهای کلاژن نیز به کاهش درد کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: انگشت چکشی یا انگشت دراپ را جدی بگیرید و درمان کنید
- اشاره ماشه
اشاره ماشه یک تکنیک رایج در ماساژ دست است. نقاط ماشه‌ای در مرکز فیبرهای عضلانی قرار گرفته و در صورت عدم درمان اغلب با درد همراه هستند. ماساژ دست اعمال فشار به نقاط ماشه‌ای برای نرم شدن و شکستن آن‌ها را در بر می‌گیرد. نقاط ماشه‌ای با بروز یک واکنش‌ایسکمیک شکسته می‌شوند. یک واکنش ایسکمیک جایی است که جریان خون به دلیل فشار وارده بر نقطه ماشه محدود خواهد شد. افزایش جریان خون با تامین اکسیژن و مواد مغذی عضلات به قوی و سالم نگه داشتن آن‌ها کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: دست درد بعد واکسن کرونا و 5 روش خانگی تسکین درد
- نورد پوست
این شیوه چرخاندن پوست در طول ماساژ دست اغلب به کار برده خواهد شد. چرخاندن پوست شامل برداشتن و چرخاندن پوست بین انگشتان و شست‌ها می‌شود. از رول کردن پوست برای کاهش درد یا کاهش سفتی عضلات و فاسیا استفاده خواهد شد. فاسیا لایه‌ای از بافت‌های همبند سخت است که زیر پوست قرار دارد. عضلات و فاسیا اغلب به دلیل کاهش خاصیت ارتجاعی باعث سفتی می‌شوند. افزایش جریان خون به بالا رفتن دمای عضله و فاسیا و همچنین بیشتر شدن خاصیت ارتجاعی کمک می‌کند. افزایش کشش باعث کاهش محدودیت و درد می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان شکستگی استخوان مچ دست با روش‌های جراحی و غیرجراحی مختلف
- طب فشاری
طب فشاری تکنیکی است در ماساژ دست که با استفاده از نوک انگشتان یا شست‌ها به نواحی خاصی روی دست فشار وارد می‌آید. طب فشاری به افزایش جریان خون در دست و شکستن گره‌های عضلانی کمک می‌کند. هنگامی‌که فشار به نواحی خاص دست وارد شد، گره‌های عضلانی شروع به شکستن می‌کنند و کاهش محدودیت رخ خواهد داد. با آزاد شدن فشار، افزایش جریان خون برای کمک به‌ترمیم سلول‌های آسیب دیده و حفظ سلامت عضلات تشویق می‌شود.
بیشتر بخوانید: کاربردهای طب فشاری برای تسکین درد بدن
چه زمانی ماساژ دست می‌تواند کمک کننده باشد؟
شرایطی که ماساژ دست می‌تواند کمک کند عبارتند از:
- درد حاد
- بعد از جراحی
- آرامش
- جای زخم
بیشتر بخوانید: علت درد بازو؛ از شکستگی و دررفتگی تا فشردگی عصب‌ها و روماتیسم مفصلی
ماساژ دست چگونه به درد حاد کمک می‌کند؟
درد حاد به دلایل زیادی از جمله استفاده بیش از حد و آسیب ایجاد خواهد شد. رشته‌های عصبی عضوی از بدن هستند که باعث ایجاد احساس درد می‌شوند. سیستم عصبی زمانی که پیامی از مغز دریافت کند درد در محل تحت فشار یا آسیب دیده بروز پیدا می‌کند. گیرنده‌های درد در پوست سیگنالی را به مغز فرستاده تا از وقوع آسیب آگاه شود. هدف ماساژ دست کاهش درد حاد با افزایش دمای عضلات و اختلال در سیگنال ارسالی از گیرنده‌ها به مغز است. همچنین ماساژ مانع دریافت پیام درد توسط اعصاب خواهد شد.
اصطکاک ایجاد شده بین پوست و انگشتان روند جریان خون را سریع و در نتیجه دمای عضلات افزایش می‌یابد. افزایش جریان خون دمای عضلات را به سطح بالایی می‌رساند. با بالا رفتن دما، عضلات شل و خاصیت ارتجاعی آن‌ها بیشتر که منجر به کاهش درد و محدودیت حرکات دست خواهد شد.
بیشتر بخوانید: درد دست چپ و رابطه آن با بروز سکته و بیماری قلبی
ماساژ دست چگونه به بهبود بعد از جراحی کمک می‌کند؟
جراحی می‌تواند اثرات منفی بر بدن داشته باشد. به دلیل کاهش دامنه حرکت مجاز، عضلات اغلب سفت و منقبض شده و در نتیجه درد افزایش می‌یابد. هدف ماساژ دست کاهش اثرات جراحی با از بین بردن سفتی و تنش است.
سفتی عضلانی به دلیل کاهش خاصیت ارتجاعی در بافت عضلانی ایجاد می‌شود. محدودیت بافت عضلانی غیرکشسان موجب بیشتر شدن درد خواهد شد. ماساژ دست با افزایش دمای بافت‌های عضلانی، سفتی را کم کرده و به آن‌ها اجازه استراحت و افزایش کشش را می‌دهد.
افزایش کشش موجب کاهش سفتی عضلات و پایین آمدن درد را به دنبال دارد. تنش عضلانی ناشی از منقبض ماندن عضله است. با انقباض عضلات آرامش عضلات کم و محدودیت و درد بیشتر خواهد شد. بالا بردن دمای عضله با افزایش جریان خون، شل شدگی عضلات را به دنبال داشته و موجب فروکش کردن درد خواهد شد.
بیشتر بخوانید: درمان در رفتگی مفصل آرنج؛ از کمپرس سرد و جاانداختن تا مسکن و جراحی
چگونه ماساژ دست به آرامش کمک می‌کند؟
ماساژ دست به آرامش جسمی و ذهنی بدن کمک کرده و عضلات را در حالت ریلکسی نگه می‌دارد. ماساژ دست با کاهش تنش و افزایش ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش به نام سروتونین و دوپامین، موجب تشویق آرامش عضلات خواهد شد. جریان خون با ماساژ دست بهبود می‌یابد. افزایش جریان خون باعث بالا رفتن دمای عضلات و گرمای عضلات محدودیت حرکتی را کاهش می‌دهد.
ماساژ دست همچنین می‌تواند آرامش روانی را تشویق کند. کورتیزول یک هورمون استرس که در بدن یافت و سطح آرامش را کاهش می‌دهد. ماساژ دست سطح کورتیزول را کاهش داده و هورمون‌های آرامش‌بخش، سروتونین و دوپامین را جایگزین آن می‌کند. سروتونین و دوپامین هر دو هورمون‌هایی هستند که از مغز ترشح و با ماساژ دست ترشح هر دو هورمون بیشتر می‌شود. افزایش سروتونین و دوپامین فرد را قادر می‌سازد تا از نظر ذهنی آرام و حس خوبی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درد ساعد دست و بهترین درمان خانگی درد ساعد دست چپ و راست
ماساژ دست چگونه به بهبود جای زخم کمک می‌کند؟
هنگامی که پوست آسیب می‌بیند، بافت اسکار ایجاد شده تا فیبرهای آسیب دیده را به هم نزدیک کند. بافت اسکار از الیاف کلاژن تشکیل شده است. فیبرهای کلاژن به اندازه پوست ما الاستیک نیستند، بنابراین دارای محدودیت هستند. هدف ماساژ درمانی کاهش جای زخم با شل کردن بافت اسکار برای کاهش محدودیت و تنظیم مجدد فیبرهای کلاژن برای کاهش ظاهر اسکار است.
اصطکاک ایجاد شده بین دست و پوست باعث بالا رفتن جریان خون می‌شود. افزایش جریان خون باعث افزایش دمای بافت و افزایش دمای بافت باعث افزایش قابلیت ارتجاعی و انعطاف‌پذیری خواهد شد. تنظیم مجدد فیبرهای کلاژن باعث کاهش ظاهر اسکارها می‌شود زیرا آن‌ها با الیاف خود بدن هماهنگ می‌شوند.
بیشتر بخوانید: گز گز دست و بررسی 9 علل و علائم مور مور شدن دست
فواید ماساژ دست برای سلامتی
هر قسمت از بدن انسان از طریق اعصاب، مثل پاها، دست‌ها و گوش‌ها با هم متصل هستند. در طب سنتی ماساژ دست نه تنها آرامش‌بخش بلکه برای اندام‌های مختلف بدن نیز مفید است. در قسمت بیرونی دست و داخل دست، اندام‌های خاصی وجود دارد که هنگام لمس تحریک می‌شوند. قلب، کلیه، طحال، لگن، روده‌ها، لوزالمعده، تیروئید، آپاندیس و کیسه صفرا نمونه‌هایی از قسمت‌های اصلی بدن به شمار می‌روند که دارای انتهای عصبی در دست‌ها هستند.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی دست و 7 تمرین اثر گذار برای درمان درد دست
1- ماساژ دست با رفع هرگونه انسداد باعث بازیابی تعادل در بدن می‌شود
عضلات و بافت‌ها تنش‌هایی مانند تنش عاطفی را آزاد می‌کنند. اگر انرژی راکد در اندام خاصی در بدن وجود داشته باشد، با فشار دادن آزاد خواهد شد. ماساژ دست برای افرادی که از سندرم روده تحریک پذیر یا سینوس و مشکلات تنفسی رنج می‌برند تاثیر مثبتی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: درد مچ دست؛ معرفی 3 عامل اصلی که ریسک ابتلا به مچ درد را می‌افزایند
2- باعث کیفیت بهتر خواب خواهد شد
از آنجایی که ماساژ دست بسیار آرامش‌بخش است، باعث ترشح سروتونین در مغز شده و منجر به خواب بهتر در شب خواهد شد. ماساژ آرامش‌بخش بوده و دردی که در برنامه خواب فرد اختلال ایجاد کند را تسکین می‌دهد.
3- کاهش اضطراب
ماساژ ذهن را آرام می‌سازد، به این معنی که تفکر بیش از حد، تحلیل بیش از حد، افکار ترسناک و تنش را آزاد می‌کند. علائم اضطراب به طور طبیعی با ماساژ تسکین می‌یابد.
بیشتر بخوانید: 14 ورزش دست درد تقویت، انعطاف و کشش شانه تا انگشتان
4- افزایش انعطاف‌پذیری در مچ دست و انگشتان
از جمله مزیت‌های ماساژ دست کاهش تنش عضلات است. زمانی که عضلات منقبض و شل نمی‌شوند، تنش به وجود می‌آید که موجب محدودیت در حرکت و در صورت عدم درمان باعث درد خواهد شد. ماساژ دست با شل کردن عضلات منقبض شده، تنش را کاهش می‌دهد.
افرادی که از آرتروز رنج می‌برند از ماساژ دست بهره‌مند خواهند شد. ماساژ باعث افزایش دامنه حرکت مفاصل می‌شود. عضلاتی که نیاز به کشش بدون درد دارند را آماده و تقویت می‌کند. دمای عضلات در حین ماساژ به دلیل افزایش جریان خون بالا می‌رود و افزایش دمای عضله به آن‌ها اجازه کشش بیشتر را می‌دهد. افزایش خاصیت ارتجاعی محدودیت را کاهش و درد را کم می‌کند. مخصوصا برای افرادی که دچار آسیب‌های ورزشی شده‌اند بسیار سودمند خواهد بود.
بیشتر بخوانید: شانه درد؛ 7 علت درد شانه و کتف از پارگی تاندون تا آرتروز شانه
5- کاهش تورم
کاهش تورم مزیت رایجی که از طریق ماساژ دست به دست می‌آید. دلایل زیادی برای تورم وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها جراحی و آسیب به نظر می‌رسد. بدن با افزایش جریان خون سعی در بر طرف سازی جراحت یا آسیب می‌کند. مویرگ‌ها پس از آسیب یا جراحی، نفوذپذیری بیشتری دارند، به این معنی که گلبول‌های سفید و پلاسما به بیرون نشت کرده و در نتیجه تبادل سلولی ناکارآمد خواهد شد. تورم نتیجه تجمع مایعات خونی و مواد زائد متابولیک بوده که حذف آن منجر به کاهش تورم می‌شود. هدف ماساژ دست کاهش تورم با ترمیم عروق آسیب دیده خون و لنفاوی رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: 14 درمان خانگی آرتروز شانه؛ نجات مفصلی پرکار در منزل
6- تحویل مواد مغذی
ماساژ باعث می‌شود خون غنی از اکسیژن جدید به نواحی دردناک یا سفت وارد شود. این امر تحویل مواد مغذی به اندام‌ها و رباط‌ها را افزایش داده که در غیر این صورت قادر به بهبود نیستند.
بیشتر بخوانید: درد آرنج، علل و علائم به همراه درمان‌های خانگی، دارویی و ورزشی
7- تسکین سردرد
بیشتر سردردها در اعصاب و به واسطه رگ‌های خونی و عضلاتی که در سر و گردن فرد قرار دارند اتفاق می‌افتد. تحریک اندام‌های خاص و افزایش جریان خون به طور طبیعی می‌تواند این استرس را از بین برده و موجب تسکین درد شود.
8- بهبود ریکاوری
هدف ماساژ دست بهبود ریکاوری با گردش خون و تحریک سیستم لنفاوی است. گردش خون در طول ماساژ دست بهبود یافته و اصطکاک ایجاد شده بین پوست و دست باعث افزایش جریان خون می‌شود. نباید افزایش مقدار مویرگ‌ها برای تامین اکسیژن و مواد مغذی عضلات را نادیده گرفت. افزایش اکسیژن و مواد مغذی برای عضلات به ترمیم آسیب کمک کرده و عضلات را قوی و سالم نگه می‌دارد. سیستم لنفاوی در طی ماساژ دست تحریک و با حذف ضایعات متابولیکی روند بهبودی را سرعت می‌بخشد. کاهش ضایعات متابولیک نیز عضلات را قوی و سالم نگه می‌دارد.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی شانه درد به روش‌های پزشکی و سنتی
9- تجزیه بافت اسکار
بافت اسکار متشکل از الیاف کلاژن فیبری که پس از آسیب شکل می‌گیرد. بافت اسکار اغلب محدود کننده و منجر به سفتی و درد عضلانی خواهد شد. هدف ماساژ دست، شل کردن بافت اسکار برای تسکین گرفتگی و درد است. افزایش جریان خون ناشی از ماساژ دست باعث افزایش دمای بافت اسکار شده و بالا رفتن دمای بافت‌های اسکار افزایش کشش و خاصیت ارتجاعی به همراه دارد.
بیشتر بخوانید: 7 درمان بی حسی دست و بررسی 6 علت ایجاد این عارضه
مراحل انجام ماساژ دست
یک ماساژ خوب دست باید حدود 5 دقیقه در هر دست طول بکشد.
- از فرد بخواهید روبه‌روی شما در حالت نشسته یا ایستاده قرار بگیرد. باید به راحتی به دستان او دسترسی داشته باشید. در صورت امکان بین ماساژ دهنده و ماساژ گیرنده یک میز باریک بگذارید تا دستان شخص راحت در دسترس باشند. یک حوله روی میز قرار داده و سپس از شخص بخواهید که دستانش را روی حوله بگذارد. می‌توان این ماساژ را به صورت نشسته روی یک مبل یا دو صندلی یا حتی ایستاده انجام داد.
- دست‌ها را به روغن یا لوسیون ماساژ آغشته تا حرکت دست روی پوست طرف مقابل راحت باشد. روغن‌های محبوب مورد استفاده برای ماساژ عبارتند از:
- روغن بادام شیرین
- روغن زیتون
- روغن نارگیلروغن هسته انگور
قبل از استفاده از روغن بادام، حتما از فرد بپرسید که آیا به آن حساسیت دارد یا خیر.
بیشتر بخوانید: حرکات اصلاحی شانه؛ معرفی 6 تمرین رایج برای درمان درد شانه
- به آرامی محیط ماساژ را با روغن یا لوسیون چرب کنید. برای استفاده از روغن یا لوسیون و گرم و شل کردن عضلات دست، از ضربات صاف و ملایم به نام افلوراژ بهره ببرید. لوسیون را با استفاده از کف دست در چند حرکت صاف و طولانی در پشت انگشتان و دست بمالید. دست را برگردانده و مقدار بیشتری را در کف دست و انگشتان بریزید. سپس دست را از نوک انگشتان به سمت مچ و پایین انگشتان دست ماساژ دهید.
- انگشتان دست را ماساژ داده، دست فرد را گرفته و کف دستش را پایین بیاورید. نوک انگشت را برای لحظه‌ای محکم بفشارید. سپس با استفاده از حرکات محکم و کوتاه با انگشت شست، انگشت را به سمت بند انگشت و بالا ماساژ دهید. این کار را با هر انگشت تکرار و با انگشت شست به پایان برسانید. حتما از شخصی که ماساژ گیرنده است بپرسید که آیا فشار احساس می‌کند یا خیر، و به او یادآوری کنید که اگر می‌خواهد فشار بیشتر یا کمتری حس کند آن را بیان کند.
- دست فرد را در دست خود گرفته، کف دست خود را پایین بیاورید و از انگشت شست خود برای ماساژ پشت دست استفاده کنید. سپس با استفاده از فشار متوسط، انگشت شست خود را در امتداد استخوان انگشت، به سمت مچ حرکت دهید. این روند را تکرار و در امتداد هر استخوان، انگشت خود را به سمت بالا حرکت دهید. برای انگشت شصت وقت بیشتر بگذارید. با استفاده از حرکات دایره‌ای، ناحیه تار بین انگشت شست و اشاره را ماساژ دهید.
بیشتر بخوانید: روماتیسم مفصلی عامل درد، تورم و خشکی مفاصل
- در حالی که دست همچنان رو به پایین است، از هر دو انگشت شست خود برای ماساژ مچ دست با یک حرکت دایره‌ای کوچک استفاده کنید. ابتدا روی وسط مچ دست تمرکز کنید و سپس کناره ها را ماساژ دهید.
- دست فرد را برگردانده و آن را در هر دو دست قرار دهید. سپس کف دست را با حرکات دایره‌ای و کوچک با انگشت شست ماساژ دهید. از وسط کف دست شروع و به سمت پهلوها و سپس بالا به سمت مچ حرکت کنید.
بیشتر بخوانید: علت دست درد آرنج به پایین و 4 درمان اصلی درد دست آرنج به پایین
- دست‌ها را مقابل یکدیگر قرار دهید و با فرد پنجه به پنجه شوید. به این شکل که انگشتان دست دو نفر یکی درمیان قرار بگیرند. حال تمام دست را در دست گرفته و به آرامی به عقب بکشید تا مچ دست کمی کشیده شود. سپس به آرامی و با احتیاط مچ دست را از راست به چپ و سپس از چپ به راست بچرخانید.
- ماساژ دست اول را تمام کرده و دست دیگر را شروع کنید، کف دست را پایین آورده و چندین ضربه طولانی با کف دست و انگشتان خود انجام دهید. از پشت مچ دست شروع و دست خود را به پایین و سمت انگشتان صاف کنید. مدت زمانی که برای هر دست صرف می‌کنید ثابت باشد. از همین مراحل استفاده و دست دیگر فرد را ماساژ دهید.
بیشتر بخوانید: دست درد عصبی و آشنایی با 13 علت مختلف برای دردهای عصبی دست
جمع بندی نهایی
ماساژ دست در اطراف عضلات واقع در دست متمرکز خواهد شد. در طول ماساژ تکنیک‌های مختلفی مانند اصطکاک، چرخاندن پوست با ماشه و طب فشاری به کار می‌گیرند. تکنیک‌های مختلف مورد استفاده به کاهش درد حاد، کاهش اثرات جراحی، افزایش آرامش و کاهش جای زخم کمک می‌کند. ماساژ دست فواید بسیاری از جمله کاهش تنش، کاهش تورم و تجزیه بافت اسکار را برای فرد به همراه دارد. ماساژ درمانگران به طور موثر از ماساژ دست برای کاهش درد و افزایش آرامش بهره می‌برند.