فیزیوتراپی دست و 7 تمرین اثر گذار برای درمان درد دست
فیزیوتراپی دست که با نام دیگر درمان دست شناخته می‌شود، یک فرآیند توانبخشی غیر جراحی است و توسط فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر برای مدیریت اختلالات و آسیب‌های دست انجام می‌شود. فیزیوتراپی دست شامل استفاده از روش‌های مختلف فیزیکی از جمله ورزش، مراقبت از زخم و آتل‌بندی می‌شود. این تکنیک توانبخشی برای دست‌ها و سایر قسمت‌های اندام فوقانی از جمله بازو، شانه‌ها، مچ دست، ساعد و آرنج کاربرد دارد.
بیشتر بخوانید: 14 ورزش دست درد تقویت، انعطاف و کشش شانه تا انگشتان
فیزیوتراپی دست چیست؟
فیزیوتراپی دست شاخه خاصی از فیزیوتراپی که در تشخیص، درمان و توانبخشی طولانی مدت دست در موارد آسیب و بیماری تخصص دارد. اهداف فیزیوتراپی دست بازگرداندن حرکت و عملکرد طبیعی دست و همچنین کاهش خطر عود بیماری است. به طور کلی فیزیوتراپی شامل ترکیبی از رویکردهای مختلف از تمرینات فیزیکی دست تا طب سوزنی، برای دستیابی به اهداف درمانی است.
از آنجایی که دست نقش مهمی در حرکات عادی روزمره ایفا می‌کند، آسیب‌ها و بیماری‌های دست و مچ می‌تواند ناتوان کننده باشد و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین فیزیوتراپی دست بسیار مهم است.
بیشتر بخوانید: دست درد؛ از سندرم تونل کارپال تا شکستگی و آرتروز تا انگشت ماشه‌ای
دلایل اصلی نیاز به فیزیوتراپی دست
بیمارانی واجد شرایط فیزیوتراپی دست هستند که در حوادثی دچار زخم، کشیدگی تاندون‌ها و اعصاب آسیب دیده، سوختگی، شکستگی یا حتی قطع دست‌ها یا انگشتان شده‌اند. بیمارانی که از شرایط پزشکی مانند آرتریت، آرنج تنیس بازان، سندرم تونل کارپال و بیماری‌های عصبی مانند سکته مغزی رنج می‌برند نیز واجد شرایط فیزیوتراپی دست هستند. همچنین بیمارانی که از آسیب‌ها و بیماری‌هایی رنج برده و حرکت و عملکرد دست آن‌ها دچار مشکل شده، واجد شرایط این روش به شمار می‌روند. از جمله آسیب‌ها و بیماری‌های اصلی که نیاز شخص را برای استفاده از فیزیوتراپی دست مبرم می‌سازد عبارتند از:
بیشتر بخوانید: آرتروز گردن و درد دست، روش تشخیص و درمان‌های موثر
دوپویترنس (Dupuytrens)
در این بیماری انگشت در حالت خمیده با ناتوانی در صاف شدن گیر می‌کند که به آن انقباض می‌گویند. علت این وضعیت یک نوار سفت غیرطبیعی روی بافت همبند در کف دست است. دلیل دقیق اینکه چرا این اتفاق می‌افتد نامشخص است.
بیشتر بخوانید: درد دست چپ و رابطه آن با بروز سکته و بیماری قلبی
سندرم تونل کارپال
این یک وضعیت رایج در کارکنان اداری و کارگرانی است که به طور مکرر و در طول روز از دستان خود استفاده می‌کنند. سندرم تونل کارپال (CTS) در اثر فشردگی عصب میانی ایجاد می‌شود که در قسمت جلویی مچ دست به داخل ایجاد می‌شود. در این حالت انگشت شست و دو انگشت مجاور و بستر ناخن را دچار نقص عصبی می‌کند.
شبکه عصبی برای ماهیچه‌های مهم انگشت شست در مسیر خود از طریق مچ دست و تونل کارپال عبور می‌کند. تونل کارپال از نظر آناتومیک فضای کوچکی است و به دلیل وجود تاندون‌های عبوری و نوار ضخیم بافت همبند مستعد فشرده‌سازی خواهد بود. علائم CTS به صورت درد عصبی در دست، گزگز، بی حسی و ضعف ظاهر و در شب بیشتر آشکار می‌شود. دردهای عصبی ناشی از این سندروم تا حدودی با فیزیوتراپی دست قابل تسکین هستند، اما راه‌های دیگری مثل جراحی برای درمان آن وجود دارد.
بیشتر بخوانید: درد ساعد دست و بهترین درمان خانگی درد ساعد دست چپ و راست
تنوسینوویت
شایع‌ترین مشکل تاندون در مچ دست است. در اثر استفاده بیش از حد یا حرکات شدید مچ دست و شست به وجود می‌آید که با فیزیوتراپی دست قابل کنترل است. در این عارضه دردی در قسمت پایه شست و مچ دست احساس خواهید کرد، درد با حرکات شست و مچ و همچنین گرفتن اشیا احساس می‌شود. در کارکنان اداری که روزانه تایپ کرده و با ماوس کار می‌کنند، رایج است.
بیشتر بخوانید: گز گز دست و بررسی 9 علل و علائم مور مور شدن دست
شکستگی اسکافوئید
اسکافوئید یکی از هشت استخوان کارپال که در ردیف نزدیک به مچ دست در سمت شست قرار دارد. استخوان با افتادن چیزی روی دست احتمال آسیب دیدگی دارد. شکستگی این استخوان از نظر بالینی مهم است، زیرا گرفتن آن در اشعه ایکس اولیه سخت به نظر می‌رسد. منبع خون آسیب‌پذیری دارد که می‌تواند منجر به عوارض بهبودی شود. مهم است که این نوع شکستگی به درستی تشخیص داده شده و درمان شود. در این نوع شکستگی از روش جراحی برای درمان استفاده و از فیزیوتراپی دست نیز به عنوان درمان مکمل بهره می‌برند.
بیشتر بخوانید: 7 درمان بی حسی دست و بررسی 6 علت ایجاد این عارضه
شکستگی مچ دست
انواع مختلفی از شکستگی‌ها می‌توانند در مچ دست ایجاد شوند که شایع‌ترین آن‌ها شکستگی کولی است. این نوع شکستگی زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان ساعد درست قبل از اینکه به دست برسد و به مفصل مچ تبدیل شود، دچار اختلال خواهد شد. این نوع شکستگی از نظر شدت متفاوت خواهد بود و احتمال دارد نیاز به تنظیم مجدد دستی در کلینیک شکستگی یا مداخله جراحی داشته باشد. به طور معمول، دست بیمار به مدت شش هفته گچ گرفته می‌شود تا استخوان ترمیم یابد. بعد از باز کردن آتل یا گچ درمان فیزیوتراپی دست برای بازیابی حرکات و قدرت ضروری است.
بیشتر بخوانید: حرکات اصلاحی شانه؛ معرفی 6 تمرین رایج برای درمان درد شانه
پیچ‌خوردگی مجتمع فیبروغضروف مثلثی (TFCC)
پیچ‌خوردگی مجتمع فیبروغضروف مثلثی زمانی است که TFCC یا در اثر پارگی یا تحریک ساختارهای آن آسیب دیده است. این عارضه با وارد کردن نیروی شدید و مکرر به مچ دست در ناحیه درد یا شکستگی پس از مچ دست رخ می‌دهد. این پیچ خوردگی منجر به درد در امتداد بیرونی مچ، کاهش دامنه حرکتی، امکان کلیک با حرکت و درد به خصوص هنگام وارد کردن فشار خواهد شد.
بیشتر بخوانید: شانه درد؛ 7 علت درد شانه و کتف از پارگی تاندون تا آرتروز شانه
انگشت شست اسکی بازان
رگ به رگ شدن رباط داخل مفصل شست را شست اسکی‌باز می‌گویند؛ زیرا زمانی که روی دستی دراز شده با یک چوب اسکی در زیر انگشت شست خود می‌افتید، رخ می‌دهد و باعث ایجاد اهرم مناسب برای رگ به رگ شدن این رباط می‌شود. شدت آن می‌تواند متفاوت باشد و بدترین شکل آن نیز باعث شکسته شدن یک تراشه کوچک استخوانی در محل ورود رباط به استخوان خواهد شد.
احتمال شکستگی به ندرت و دست شخص فقط دچار رگ به رگ شدن می‌شود که به صورت درد، تورم و ناراحتی داخل انگشت شست بروز پیدا می‌کند. امکان دارد در حین بهبودی سفت شود و سپس با گرفتن انگشت شست احساس ناپایداری کند. مهم است که برای اطمینان از بهبودی مناسب، به یک فیزیوتراپیست یا کایروپراکتر مراجعه کرده و درمان به روش فیزیوتراپی دست را پیش بگیرید.
بیشتر بخوانید: 14 درمان خانگی آرتروز شانه؛ نجات مفصلی پرکار در منزل
کیست گانگلیون
برآمدگی کوچکی که سفت یا اسفنجی به نظر می‌رسد و اندازه آن متفاوت است. روی مفاصل یا تاندون‌های عضلانی که اصطکاک بیش از حد ناشی از استفاده مکرر یا اختلال حرکتی زمینه‌ای را تجربه می‌کنند، تشکیل می‌شود. از جمله بیماری‌های مفصلی شایع در دست و مچ دست که می‌تواند در سایر نواحی بدن نیز رخ دهد. کیست گانگلیون یک واکنش محافظتی از بدن که با فیزیوتراپی دست قابل کنترل خواهد بود. اما عدم درمان آن به مرور زمان موجب اختلال در حرکت و التهاب و درد خواهد شد.
بیشتر بخوانید: دست درد عصبی و آشنایی با 13 علت مختلف برای دردهای عصبی دست
انگشت ماشه‌ای
یک بیماری دردناک که باعث می‌شود انگشت‌ها یا انگشت شست هنگام خم شدن بگیرد یا قفل شود. دست به راحتی بسته نمی‌شود و هنگامی‌که مجبور به خم شدن کامل انگشتان شود به سختی صاف خواهند شد. این عارضه در زمان تحریک تاندون‌های انگشتان به وجود می‌آید. باعث می‌شود که آن‌ها به خوبی سر نخورند و منجر به ضخیم شدن بافت مش‌شود و در حرکت صحیح انگشتان اختلال ایجاد می‌کند. دلیل ایجاد این عارضه به صورت دقیق نامعلوم است، ولی راه درمان آن فیزیوتراپی دست خواهد بود.
بیشتر بخوانید: درد آرنج، علل و علائم به همراه درمان‌های خانگی، دارویی و ورزشی
استئوآرتریت (OA) دست
شست و انگشتان دست در طول زندگی به دلیل استفاده مکرر از این مفاصل در طول روز بیشتر مستعد ابتلا به این نوع آرتروز هستند. به ویژه، مفصل شست معمولا دچار تغییرات OA می‌شود. استئوآرتریت دست گاهی اوقات منجر به تغییر شکل یا افزایش اندازه مفاصل (بند انگشتان) خواهد شد و انجام کارهای روزانه را دردناک یا غیرممکن می‌سازد.
از جمله عوامل یا بیماری‌های دیگری که نیاز به فیزیوتراپی دست برای درمان آن‌ها به عنوان یک راه درمانی مکمل ضروری به نظر می‌رسد عبارتند از:
- روماتیسم مفصلی
- تاندونیت
- سندرم دی کوروین
- سندرم رینود
- نقایص و ناهنجاری‌های مادرزادی مانند چاق شدن انگشتان
- عفونت‌هایی مانند آبسه دست، عفونت‌های هرپسیک و غلاف تاندون
- انگشت پتکی و سایر صدمات وارده به تاندون‌های دست
- کشیدگی یا کشیده شدن عضلات دست و مچ دست
- دررفتگی مچ دست
- جراحات خرد کننده
- استرس مکرر یا آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد
بیشتر بخوانید: ماساژ دست و 9 نکته مهم برای رفع خستگی، تنش عضلات و آرامش ذهن
فیزیوتراپی دست چگونه مفید است؟
این تکنیکی است که به بیماران کمک می‌کند تا سریع‌تر به عملکرد طبیعی و سبک زندگی سازنده باز گردند. فیزیوتراپی دست نقش مهمی در بهبود آسیب‌های دست یا مچ بدون نیاز به جراحی دارد. فیزیوتراپی در عمل جراحی بیماری‌های مفصلی دست گنجانده شده و همچنین برای کمک به بهبودی بیماران بعد از جراحی‌های دست توصیه خواهد شد. فیزیوتراپی دست همچنین به تسکین هرگونه درد، چه اخیر و چه طولانی مدت، کمک می‌کند.
از فواید فیزیوتراپی دست کمک به بیماران برای غلبه آسیب‌های عصبی و یادگیری نحوه بیدارسازی دوباره احساس در دست‌ها است. مزایای فیزیوتراپی به این محدود نمی‌شود، زیرا به کاهش حساسیت ناشی از مشکلات عصبی نیز کمک می‌کند. از آنجایی که تمرکز آن بر ورزش است، به افراد در حرکت و قدرت مچ دست و سایر قسمت‌های اندام فوقانی کمک خواهد کرد. آتل‌بندی بخشی از فیزیوتراپی دست است که برای از بین بردن سفتی آن بسیار حیاتی به شمار می‌رود. با رفع اکثر این بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها، افراد به راحتی می‌توانند وظایف و فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند.
بیشتر بخوانید: 17 درمان خانگی درد دست چپ با شناسایی 10 عامل ایجاد درد
بعد از فیزیوتراپی دست چه انتظاری می‌توان داشت؟
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، پس از درمان بیماران درد کمتری را تجربه می‌کنند. در موارد تورم، بیماران مشاهده خواهند کرد که تورم کاهش یافته است. فیزیوتراپی دست همچنین هرگونه اسکار و زخم بیمار را در نظر گرفته و به مدیریت آن‌ها کمک می‌کند.
پس از جلسات فیزیوتراپی دست، انتظار می‌رود که بیماران تحرک دست، مچ و انگشتان را بهبود ببخشند. همه این نتایج بعد از فیزیوتراپی انتظار می‌رود، زیرا هدف آن تقویت عضلات و بازگرداندن عملکرد طبیعی دست‌ها است.
بیشتر بخوانید: روماتیسم مفصلی عامل درد، تورم و خشکی مفاصل
تکنیک‌های مداخله فیزیوتراپی دست
فیزیوتراپی دست شامل تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی است. برخی از آن‌ها عبارتند از:
آتل بندی
آتل‌ها از نئوپرن (چند لایه لاستیک فشرده شده که بسیار مقاوم هستند)، ترموپلاستیک یا گچ پاریس ساخته می‌شوند. کاری که اسپلینت انجام می‌دهد ارائه یک روش برای محافظت از آسیب برای شروع و تسریع بهبودی است. آتل همچنین در تسکین مفاصل دردناک، تقویت حرکت طبیعی، جلوگیری از تغییر شکل و بازیابی حالت عملکردی دست استفاده می‌شود. دست‌درمانگرها همیشه به بیماران توصیه کرده و در صورت لزوم پس از ارزیابی‌های بالینی، آتل تهیه می‌کنند.
بیشتر بخوانید: درمان شکستگی استخوان مچ دست با روش‌های جراحی و غیرجراحی مختلف
تمرینات فیزیوتراپی دست
تمرینات برای روند توانبخشی پس از صدمات حیاتی هستند. آن‌ها به اندازه توانبخشی پس از جراحی دارای اهمیت و بخش مهمی از فیزیوتراپی دست هستند. ورزش‌هایی که شامل دست‌ها و انگشتان می‌شود در بازگرداندن عملکرد و قدرت کامل دست‌ها و سایر قسمت‌های مانند شانه‌ها اهمیت دارند. برخی از متداول‌ترین تمرینات بررسی شده در مجله سلامت سیوطب برای بیمارانی که در حال نقاهت پس از جراحی هستند عبارتند از:
- مشت محکم
این تمرین فیزیوتراپی دست با خم کردن انگشتان به گونه‌ای انجام می‌شود که انگار می‌خواهید تا جایی که امکان دارد چیزی را محکم بگیرید. پس از چند ثانیه نگه داشتن، بیماران باید انگشتان خود را رها کرده و از هم دور کنند. این تمرین را می‌توان با گرفتن توپ یا خرد کردن یک تکه کاغذ نیز انجام داد.
بیشتر بخوانید: علت درد بازو؛ از شکستگی و دررفتگی تا فشردگی عصب‌ها و روماتیسم مفصلی
- خم شدن انگشت
در طول فیزیوتراپی دست، این تمرین با هدف بهبود قدرت عضلانی و تقویت حرکت انجام می‌شود. این تمرین شامل خم شدن انگشتان در بند انگشت، صاف کردن آن‌ها و تکرار روش است.
بیشتر بخوانید: درمان در رفتگی مفصل آرنج؛ از کمپرس سرد و جاانداختن تا مسکن و جراحی
- تمرین انگشت به انگشت
از انگشت شست و اشاره خود برای تشکیل یک O استفاده کنید. این روش را با استفاده از تمام انگشتان دیگر و شست تکرار کنید.
- خم شست
برای این تمرین فیزیوتراپی دست، انگشتان خود را صاف کرده و به هم نزدیک کنید. با انگشت شست، پایه آن‌ها را لمس کنید.
- ضربه انگشت
این یکی شامل استفاده از تمام انگشتان برای ضربه زدن روی یک سطح صاف است. با انگشت شست شروع کنید و تمرین را برای تمام انگشتان دیگر تکرار کنید.
بیشتر بخوانید: درد مچ دست؛ معرفی 3 عامل اصلی که ریسک ابتلا به مچ درد را می‌افزایند
- خم کردن مچ به چپ و راست
دست را از آرنج تا کف دست روی یک سطح صاف قرار داده و مچ را به سمت چپ و راست تا جایی که می‌توانید بکشید و به حالت اول برگردانید.
- کشش انگشت شست
دست را از پهلو روی میز قرار داده، شست را در طول به سمت کف دست خم کرده و با انگشت دست دیگر به آن فشار آورده و سپس آن را به عقب بکشید
بیشتر بخوانید: درمان خانگی شانه درد به روش‌های پزشکی و سنتی
مراقبت از زخم
فیزیوتراپی دست همچنین شامل متخصصان درمانی می‌شود که در مراقبت از زخم مهارت دارند. این تکنیک به منظور کاهش شدت و درد ناشی از زخم است. شامل تمیز کردن، ضد عفونی کردن، پانسمان، برداشتن بخیه، مشاوره حرفه‌ای در مورد مدیریت زخم و ماساژ اسکار به منظور حفظ نرمی بافت می‌شود. مراقبت از زخم در روند بهبودی بیمار بسیار مهم است، زیرا خطر عفونت را کاهش داده و بهبود را تسهیل می‌کند.
درمان دستی
این‌ها تکنیک‌های فیزیوتراپی دست هستند که با هدف بهبود تحرک، کاهش تورم و تقویت عملکرد کلی دست‌ها انجام می‌شود. این تکنیک‌ها همچنین توسط خود شخص مدیریت می‌شوند. درمان دستی را برای مدیریت تورم روی دست ناشی از جراحی یا آسیب به کار می‌برند. با مدیریت صحیح، بیماران بر مشکلات حرکتی غلبه کرده و همچنین عملکرد دست را بهبود می‌بخشند.
بیشتر بخوانید: درمان درد مفاصل با روش‌های دارویی، خانگی و جراحی
فیزیوتراپی دست با دستگاه
یکی از درمان‌های اثرگذار و مهم برای رفع اختلالات دست استفاده از دستگاه تایرموشن (دستگاهی تخصصی برای فیزیوتراپی) است. استفاده از این دستگاه موجب کاهش درد و التهاب، افزایش گردش خون، بالا بردن دامنه حرکتی، افزایش قدرت و استقامت و بازسازی بافت اسکار خواهد شد.
ارزیابی و مشاوره حرفه‌ای
آسیب به دست‌ها و سایر قسمت‌های اندام فوقانی بر نحوه انجام فعالیت‌های روزانه ما از جمله وظایف کاری و فعالیت‌های اوقات فراغت تاثیر می‌گذارد. فیزیوتراپی دست همچنین شامل توصیه‌های درمانگران در مورد چگونگی بازگشت به چنین وظایفی در طول دوره بهبودی است. پس از جلسات فیزیوتراپی متخصصان می‌توانند به بیماران توصیه کنند بسته به شدت آسیب، از انجام برخی از فعالیت‌های روزانه خودداری کنند.
بیشتر بخوانید: علت دست درد آرنج به پایین و 4 درمان اصلی درد دست آرنج به پایین
مدیریت اسکار
بهبود طبیعی زخم‌ها باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود. زخم شدن دست عملکرد آن را کاهش داده، موجب ایجاد درد و حتی احتمال از بین رفتن حساسیت هم وجود دارد. فیزیوتراپی دست نقش حیاتی در کاهش درد ناشی از اسکار دارد. علاوه بر این، فیزیوتراپیست‌ها، اسکار بیماران را ارزیابی و نحوه مراقبت کافی از اسکار را توصیه می‌کنند.
سایر تکنیک‌های فیزیوتراپی دست عبارتند از طب سوزنی که در آن درمانگران سوزن‌های ظریفی را به قسمت‌های خاصی از بدن بیمار وارد می‌کنند. آب درمانی نیز در فیزیوتراپی دست گنجانده شده است، جایی که تمرینات در آب گرم برای شل شدن مفاصل و عضلات انجام می‌گیرد.
چه مدت طول می‌کشد درد دست و مچ بهبود پیدا کند؟
بسته به علت، شدت و نوع بافت آسیب دیده، بهبودی با فیزیوتراپی دست از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. درک آنچه در حال رخ دادن است و جستجوی راهنمایی و درمان از یک پزشک واجد شرایط در اسرع وقت بسیار مهم خواهد بود. فیزیوتراپ یا متخصص کایروپراکتیک آسیب‌های ورزشی را به طور منظم درمان و به فرد کمک می‌کند تا در سریع‌ترین زمان ممکن بهبود یابد.
سخن پایانی
فیزیوتراپی دست برای بازگرداندن عملکرد طبیعی دست‌ها و سایر قسمت‌های مرتبط حیاتی است. اخیرا فیزیوتراپی در فرآیندهای کلی جراحی دست گنجانده و ثابت شده است که در بهبودی پس از آسیب و جراحی ضرورت بسیاری دارد. با تمام تکنیک‌های مشخص شده فیزیوتراپی دست، بیماران می‌توانند برای بهبود آسیب به این فرآیند توانبخشی غیر جراحی اعتماد کنند.